"Weet je, mijn man lijkt gelukkiger als ik niet in de buurt ben en ik dacht altijd dat dat aan mij lag. Ik las al die artikelen, maar wat doe ik als ik het gevoel heb dat mijn man een onveilige hechtingsstijl heeft en mij daarom liefst niet in de buurt heeft?"
Ieder mens heeft behoefte aan erkenning - gezien worden - er toe doen, ongeacht je hechtingsstijl. In dit zesde artikel wordt de link gelegd tussen erkenning en hechtingsstijlen. Vond je de eerdere artikelen soms te lang? Lees verder, want dit artikel geeft je een leessleutel om te kiezen wat je wel (en niet) wilt lezen. Welkom!
Erkenning: er mogen zijn
Ieder mens wil er toe doen en ieder mens heeft het fundamentele verlangen om er te mogen zijn. Als de ene mens dat aan de ander laat merken noemen we dat erkenning. Als je iets aardigs tegen de ander zegt is dat niet direct erkenning. Erkenning is het pas als de ander zich gezien voelt en voelt dat hij er toe doet.
Erkenning is dus altijd afhankelijk van de gever en de ontvanger. Er zijn niet standaard 'erkennende zinnetjes' te geven. Voor de een zal 'Joh, wat erg dat jullie nu toch niet op vakantie kunnen vanwege corona' heel erkennend voelen, voor de ander raakt het totaal niet. Over erkenning schreef ik ook al in het artikel over hoe het zit met Corona en korte lontjes. Een artikel dat (helaas) nog steeds actueel is. Je vindt het artikel hier.
In dit artikel gaan we erkenning verbinden met de vier hechtingsstijlen (de manieren waarop mensen relaties aangaan) welke we in de vorige artikelen tegenkwamen. De praktische toepassing ligt voor de hand: omdat erkenning dé taal is om mensen werkelijk te zien en iemands hechtingsstijl bepalend is voor de manier waarop diegene relaties aangaat, is het zinvol om te kijken hoe je erkenning kunt geven in al die verschillende combinaties van hechtingsstijlen. Nogmaals: je vindt geen kant en klare zinnetjes die altijd werken, maar wel manieren waarop je kunt omgaan met een combinatie van hechtingsstijlen.
Je mag natuurlijk het hele artikel lezen, maar het is niet persé nodig. Kies uit wat jij juist interessant vindt. Hoe? Dat lees je in de volgende paragraaf.
Hoe geef je erkenning als hechtingsstijlen verschillen?
In het volgende plaatje kun je heel makkelijk combinaties van hechtingsstijlen kiezen. Neem twee mensen in gedachten waarvan je meer over de relatie tussen hen wilt lezen. Natuurlijk kun je jezelf als één van die personen kiezen, maar dat hoeft dus niet.
Kies dan eerst horizontaal de hechtingsstijl van de ene persoon: 'De ene persoon is iemand die...'.
Kijk dan verticaal welke hechtingsstijl je bij de andere persoon ziet: De andere is iemand die...
Op het kruispunt zie je een nummer van de paragraaf waar die combinatie wordt besproken. Je springt naar de juiste tekst toe door op de link onder het schema te klikken.
1. Beiden hebben vertrouwen in zichzelf én in anderen
Dit klinkt als de ideale relatie om erkenning te geven en te kunnen ontvangen. Als je beiden een veilige hechtingsstijl hebt, is je vertrouwen op jezelf en de ruimte voor de ander in balans. Je hebt zeker aandacht voor de ander en kunt hem erkenning geven, maar je leunt niet onevenredig zwaar op de ander zodat je emotioneel afhankelijk zou worden. Tegelijk hebben jullie beiden ook niet genoeg aan je zelfvertrouwen om je 'ik' te voelen: je hebt de ander ook nodig om de bevestiging te krijgen dat je er mag zijn en er toe doet. Doordat je beiden deze hechtingsstijl hebt, is het ook makkelijk je in te denken welke behoefte aan erkenning de ander zou kunnen hebben en kun je dat uitproberen. Misschien komt je erkenning niet altijd goed aan, maar daarmee komt de relatie niet direct in gevaar en schrik je de ander niet af.
(Wil je terug naar het keuzeschema, klik dan hier. Of lees gewoon lekker verder.)
2. Beiden hebben zelfvertrouwen, maar voelen zich vaak onveilig bij anderen.
Beiden hebben jullie de neiging om je eerder op jezelf terug te trekken, dan verbinding met de ander te zoeken. Als je dus wel contact hebt is dat direct al een mogelijkheid om elkaar erkenning te geven. Jouw inschatting van de hechtingsstijl van de ander is meestal natuurlijk een inschatting en niet zomaar een feit. Je kunt door de ander erkenning te geven zoals je die zelf prettig zou vinden eens proberen te laten vertellen of hij/zij inderdaad zo in de relatie staat. Je zegt bijvoorbeeld: "Als het bij jou net zo werkt als bij mij, was het spannend om nu samen in gesprek te zijn. Herken je dat?" Het is een uitnodiging aan de ander tot zelfonthulling nadat jezelf iets over jezelf hebt vertelt.
De erkenning (het zien van wat de ander wérkelijk raakt) zal bij beiden vooral kunnen gaan over het aangaan van nieuwe contacten en het zoeken van hulp bij anderen. Je kunt elkaar bijvoorbeeld eens vragen in wat voor situaties je hulp nodig had gehad en hoe je het een volgende keer kunt aanpakken om toch hulp te krijgen in zo'n situatie.
(Wil je terug naar het keuzeschema, klik dan hier. Of lees gewoon lekker verder.)
3. Beiden hebben weinig zelfvertrouwen, maar vertrouwen anderen juist wel
Deze relatie heeft iets bijzonders, want of je wilt of niet: jullie leunen meer op de ander dan dat je steun bij jezelf ervaart. Het lijkt dan te gemakkelijk om elkaar vooral erkenning voor de relatie te geven. Je zult elkaar dieper bereiken als je praat over alleen zijn. Je zegt bijvoorbeeld: "Ik vind het fijn dat we nu samen zijn, maar ik zie er tegenop als ik straks weer alleen ben. Als ik alleen ben voel ik me vaak eenzaam. Hoe zit dat bij jou?"
Waar anderen hulp vragen juist moeilijk vinden, is het voor jullie beiden waarschijnlijk moeilijker om zekerheid in jezelf te ervaren en eens een keer geen hulp te vragen. Praat daar eens over: wanneer heb je de neiging hulp te vragen, maar blijkt het dat je ook zonder die hulp wel verder komt? Een voorbeeld: "Als ik een keuze moet maken heb ik de neiging eigenlijk altijd even mijn zus te bellen om te vragen wat haar mening is over mijn keuze. Pas als ik die mening weet durf ik het los te laten. Ik zie jou soms keuzes maken waar ik jaloers ben op de zekerheid die je uitstraalt. Hoe doe je dat?"
(Wil je terug naar het keuzeschema, klik dan hier. Of lees gewoon lekker verder.)
4. Beiden hebben weinig vertrouwen in zichzelf én in anderen.
Jullie relatie is voor beiden spannend. Afstoten en aantrekken kunnen elkaar afwisselen. Dat maakt de relatie waarschijnlijk grillig en bij tijden knap ingewikkeld. Omdat je er beiden zo voorstaat kan het heel erkennend zijn dat te benoemen vanuit je eigen beleving. Mogelijk ervaart de ander jouw uiting (zelfonthulling) als erkenning. Zeg bijvoorbeeld: "Ik denk dat je mij soms een fladderaar vindt die er soms wel en soms niet voor je is. Ik weet zelf dan ook niet wat goed is en daar baal ik van. Herken je dat?"
Realiseer je dat een hechtingsstijl niet een soort vastliggend schema is voor de rest van je leven. Juist als je erkenning en herkenning in een relatie beleeft kan het zijn dat die relatie voor jou (en hopelijk ook voor de ander) een bron van vertrouwensherstel wordt.
Naast de herkenning van de relatieonrust in elkaar, kan het op enig moment ook goed zijn om te constateren dat jullie elkaar niet goed uit het moeras van onzekerheid omhoog kunnen trekken. Je kunt de ander dan ook erkenning geven door te zeggen dat jij wellicht niet de juiste persoon bent om hem verder te helpen en dat jullie beiden er verstandig aan doen om in relaties met anderen meer relationele zekerheid te kunnen vinden.
(Wil je terug naar het keuzeschema, klik dan hier. Of lees gewoon lekker verder.)
5. Beiden hebben zelfvertrouwen. De een vertrouwt anderen wel, de ander juist niet.
Dit is een combinatie waarin ongelijkheid qua hechtingsstijl zit. De gelijkheid van jullie zit in je zelfvertrouwen. In de manier waarop je je veilig voelt bij anderen verschillen jullie juist. De een gaat gemakkelijk relaties aan, de ander juist niet. Beiden kun je elkaar juist vanuit dat verschil erkenning geven. De een (die het zelf moeilijk vindt om op anderen af te stappen) zegt bijvoorbeeld: "Ik denk dat ik op jou nogal afwerend overkwam toen je me uitnodigde. Tof dat je toch doorzette en me mee nam op sleeptouw, want anders had ik nu thuis gezeten. Ik zou dat graag anders doen, maar weet niet zo goed hoe." De ander zegt bijvoorbeeld: "Jij deed volgens mij nogal je best om niet mee te hoeven gaan met mij. Als ik jou zo inschat heeft het je flink wat energie gekost om toch over die drempel te stappen en mee te gaan. Fijn dat je dat deed, want ik ben echt blij dat je er bent."
Het mooie van deze combinatie is dat de zekerheid van de een (in het aangaan van relaties met anderen) kan helpen in het hervinden/opbouwen van zekerheid door de ander. Zo werkt het immers met een hechtingsstijl: door de actuele relatie ervaringen die iemand opdoet kan de hechtingsstijl geleidelijk veranderen.
(Wil je terug naar het keuzeschema, klik dan hier. Of lees gewoon lekker verder.)
6. De een heeft zelfvertrouwen, de ander niet. Beiden vertrouwen anderen wel.
Oppervlakkig gezien kan deze relatie er evenwichtig uitzien (beiden gaan makkelijk de verbinding met de ander aan), maar onderliggend is er wel een groot verschil. Voor de een (die meer zelfvertrouwen heeft) is de relatie niet het 'een en het al'. Voor de ander is de relatie juist wél (te) belangrijk. Erkenning kan worden gegeven door zicht te hebben voor de verschillen tussen beiden en de consequentie daarvan.
Degene die vanuit zelfvertrouwen de relatie in is gegaan (veilig gehecht) kan bijvoorbeeld eens proberen de ander erkenning te geven voor het feit dat het voor diegene wellicht moeilijk is als het contact weer voorbij is: "Misschien heb ik het mis, maar ik denk dat jij het heel naar vindt als we straks weer uit elkaar gaan en beiden alleen naar huis gaan. Herken je dat?".
De ander kan (als hij zich realiseert dat hij (te) zwaar leunt op de relatie) daarvoor erkenning geven: "Ik denk dat ik vaker een beroep op jou doe dan jij op mij. Ik voel me gewoon erg onzeker als ik alleen ben en daarom wil ik liever bij jou zijn. Maar ik denk dat ik je daardoor soms wel te zwaar belast. Kun je me vertellen hoe ik kan weten wanneer ik te ver ga?"
(Wil je terug naar het keuzeschema, klik dan hier. Of lees gewoon lekker verder.)
7. De een heeft weinig zelfvertrouwen en vertrouwt anderen ook niet. De ander tegenovergesteld: heeft veel zelfvertrouwen en vertrouwt anderen juist wel.
In deze relatie is er veel verschil. De een is veilig gehecht en denkt zowel positief over zichzelf als over anderen. Bij de ander is dat juist niet zo: die denkt in de basis negatief over zichzelf én over anderen.
De persoon met de onveilige hechtingsstijl kan wel veel hebben aan de relationele 'stevigheid' van de ander. Immers: iemands hechtingsstijl kan geleidelijk ten positieve veranderen als er positieve hechtingservaringen worden opgedaan. Voor de ander zit er ook winst in de relatie: het is fijn om van betekenis te kunnen zijn en dat ben je zeker in deze relatie. De uitdaging is wel om de balans van geven en ontvangen in evenwicht te krijgen in deze relatie. In plaats van alleen maar te geven, kan de persoon met de veilige hechtingsstijl ook de ander eens te zeggen: "Ik krijg bij jou het idee dat je je niet van belang voelt in onze relatie, maar ik vind het fijn je te helpen én ik heb gemerkt dat jij <en dan volgt een positieve eigenschap van de persoon> . Zou je mij daar eens mee kunnen helpen?" Door de ander te helpen ook aan jou te geven en van betekenis te zijn ontstaan er nieuwe mogelijkheden om tot erkenning te komen: de ander te laten weten er werkelijk toe te doen en van waarde te zijn.
(Wil je terug naar het keuzeschema, klik dan hier. Of lees gewoon lekker verder.)
8. De een heeft zelfvertrouwen, maar vertrouwt anderen meestal niet. Bij de ander is het precies omgekeerd: weinig zelfvertrouwen en juist wel vertrouwen in de ander.
Deze relatie lijkt als twee puzzelstukjes die bij elkaar passen. Wat de een juist niet heeft, heeft de ander wel. Toch is het maar de vraag of het harmonieus verloopt. Het is makkelijker iemand erkenning te geven voor iets wat je zelf ook zo zou kunnen beleven. Minder vanzelfsprekend is het om erkenning te geven voor iets wat je zelf helemaal niet moeilijk vindt. Waar de een juist (te) veel gericht is op de relatie met de ander en daar zijn zekerheid uithaalt, is het voor die ene persoon moeilijk om zich voor te stellen dat het voor zijn gesprekspartner juist niet zo werkt: die voelt zich meer thuis bij zichzelf dan bij de ander.
Omgekeerd: waar de een zich juist prima kan redden met zichzelf, is het moeilijk voor te stellen dat dat voor de ander juist als onveilig voelt. Kort gezegd: de een vlucht liever bij zichzelf vandaan naar de ander, terwijl die ander juist liever bij zichzelf blijft en de ander mijdt. Hoe ziet dat er in de praktijk uit: de een is liefst thuis. De ander zoekt juist toenadering en komt (te) vaak langs. De een gaat liever alleen winkelen, de ander belt regelmatig: zullen we samen gaan?
Als beiden zicht krijgen op deze disbalans is het makkelijker om elkaar erkenning te geven voor deze situatie. Degene die liefst op zichzelf is kan de ander als opdringerig ervaren terwijl die ander het juist vanuit een behoefte tot verbinden doet. Een relatie is duurzaam als er van beide kanten ervaren wordt dat de balans van geven en ontvangen in evenwicht is. Als een van beiden begint in te zien dat de ander veel geeft, kan dat een goede reden zijn om die ander daar erkenning voor te geven. De een kan bijvoorbeeld zeggen: "Ik merk dat je regelmatig langs komt en dat ik dan zeg dat het niet goed uitkomt. Dat lijkt me eigenlijk best irritant voor je." De ander kan bijvoorbeeld vragen: "Nu ik je beter ken denk ik dat het je al aardig veel gekost heeft om deze hele ochtend samen op te trekken, vind je het prettiger om er vanmiddag alleen op uit te gaan?"
(Wil je terug naar het keuzeschema, klik dan hier. Of lees gewoon lekker verder.)
9. De een heeft zelfvertrouwen, de ander niet. Beiden voelen zich vaak onveilig bij anderen.
In deze relatie is er een wankele basis van slechts één van beiden die zelfvertrouwen heeft, maar beiden hebben de neiging zich onveilig te voelen bij de ander. In het algemeen is het zo dat personen met een zwak zelfbeeld onbewust gaan leunen op personen met een sterker zelfbeeld. Maar als dat in deze relatie geprobeerd wordt, ontstaat er weerstand, want die ander (met zijn aantrekkelijke sterke zelfbeeld) vindt zelf die nabijheid van een ander niet prettig.
Waarschijnlijk verloopt de relatie grillig en is het lastig om manieren van contact te vinden die voor beiden passend zijn. Voor degene met veel zelfvertrouwen is er een risico dat door die relationele verwarring het zelfvertrouwen beschadigd raakt.
Waar beiden elkaar erkenning in kunnen geven is in het feit dat ze beiden het lastig vinden om relaties met anderen aan te gaan. Een hechtingsstijl ligt niet in beton gegoten vast voor de rest van je leven. Het kan ook erkennend zijn om de ander duidelijk te maken dat jullie beiden er goed aan doen om toch (ondanks de drempel die je beiden daarin voelt) relaties met anderen te zoeken waar positieve relatie ervaringen kunnen worden opgedaan. Door daar vervolgens over te kunnen spreken vanuit de gedeelde moeiten met het vertrouwen van anderen kan voor beiden erkenning opleveren: hoe je hechtingsstijl ook is, je mag er zijn!
(Wil je terug naar het keuzeschema, klik dan hier. Of lees gewoon lekker verder.)
10. Beiden hebben weinig vertrouwen in zichzelf. De een voelt zich bij anderen meestal veilig, de ander juist niet.
Deze relatie kan ingewikkeld zijn. Beiden voelen zich niet thuis bij zichzelf. Waar de een dat compenseert door juist bij anderen veiligheid te zoeken, is de ander zoekend en trekken relaties hem soms aan, maar stoten ze daarna ook weer af.
Op momenten van verbondenheid kan het goed zijn juist te spreken over het kleine vertrouwen dat beiden in zichzelf vinden. Degene die moeite heeft anderen te vertrouwen, kan echter wel snel teleurgesteld raken of wantrouwig worden in de ander. Dat is voor beiden dan (weer) een negatieve bijdrage aan hun zelfvertrouwen, maar ook aan hun vertrouwen in de waarde van een relatie met een ander.
De erkenning in deze relatie kan gezocht worden in het delen van de problemen die beiden hebben met het eigen zelfbeeld. Beiden voelen zich niet thuis bij zichzelf en als daarover zelfonthulling wordt gedaan (beiden vertellen wat ze ten diepste denken/voelen) kan de herkenning erkennend werken. Het mooie en helende kan dan zijn dat juist door die herkenning van zichzelf in een stukje van de ander er een positieve indruk is van het hebben van deze relatie met een ander. Als beiden dan ook uitspreken dat ze niet alleen de ander, maar ook zichzelf daarvoor de credits geven, kan zo'n gesprek bijdragen aan opbouwen van een stukje zelfvertrouwen.
(Wil je terug naar het keuzeschema, klik dan hier. Of lees gewoon lekker verder.)
Het is nooit zwart/wit. Hoe nu verder?
Ook al wordt er over vier hechtingsstijlen gesproken, het is niet zwart/wit in vier hokjes te verdelen. Dat bleek bijvoorbeeld al uit het hechtingskwadrant van de relaties van Jort (zie plaatje).
In sommige relaties voel je je meer thuis bij jezelf en bij de ander dan in andere relaties, maar het kan dicht bij elkaar liggen. Een relatie is niet óf veilig óf onveilig, maar er zijn gradaties daartussen.
Dit artikel gaf je hopelijk wat denkstof over hoe jij zelf in relatie tot anderen staat. Misschien hielp het je meer zicht te krijgen op de relationele werkelijkheid, maar het kan ook zijn dat het juist meer vragen opriep. Hoe dan ook: jij en alle mensen om je heen hebben behoefte aan erkenning. Elke poging om de ander erkenning te geven verdient erkenning... Ook al lijkt het de ander op dat moment niet te raken, jij hebt toch een positieve bijdrage aan de relatie en aan de ander willen geven. En alleen al die bereidheid maakt jou een waardevol mens.
Een voorbeeld: de vrouw die al jaren probeert haar man te bereiken die voor haar gevoel een gesloten oester is geworden, verdient erkenning van haar omgeving dat ze het volhoudt om maar te blijven geven. Dat helpt meer dan dat men haar denkt te helpen door te vertellen hoe slecht haar man wel niet is. Als ze met steun lang genoeg voor die oester kan zorgen zal hij hopelijk op een dag open gaan en blijkt er een parel in te zitten...
Tot slot
Ik krijg de afgelopen weken af en toe vragen n.a.v. deze artikelen over hechting. Sommige vragen zijn individueel beantwoord. Andere vragen zijn de aanleiding geweest voor dit artikel. Heb je zelf vragen? Stuur ze snel in, want dan worden ze nog meegenomen in het laatste artikel in deze serie.
Geen mens kan zonder relaties. Sterker nog: de mens is alleen maar mens doordat hij relaties heeft. Hechting is een onderwerp waar je al doende meer over leert in het leven zelf. Soms door het lezen of horen van theorie, maar vooral in de praktijk doordat de ene mens de ander vormt. Om met een oude tekst uit de Bijbel te spreken: "Zoals men ijzer met ijzer scherpt, zo scherpt de ene mens de ander".
Wie help jij om meer mens te worden? En wie mag jou helpen?
Delen blijkt dé manier te zijn waarop meer lezers deze artikelen vinden. Deel je mee?
Delen kan heel simpel met de icoontjes hieronder naar Facebook, Twitter, LinkedIN of als link die je bijv. kunt e-mailen.
Wil je updates per e-mail ontvangen als er een nieuwe blog is? Schrijf je dan hieronder in. Let op: de e-mails komen bij sommige mensen in hun map voor ongewenste-mail. Als je de afzender als 'vertrouwd' accepteert gebeurt dat niet weer.