Dit artikel gaat over je-zelf. Ik schrijf een serie van artikelen over hoe we als mensen tot ontwikkeling komen met behulp van anderen. Elk artikel bevat een praktijksituatie en wat (lichte) theorie. Mijn bedoeling is dat je er denkstof door krijgt over hoe je omgaat met jezelf én anderen op zo'n manier dat het zowel voor jou als de ander waardevol is.
Dit is de indeling van deze miniserie:
Ons 'zelf' en eigenwaarde - Wie ben je eigenlijk? Hoe denk je over jezelf en wat heeft dat met anderen (zoals je gezinsleden, collega's etc.) te maken?
Zelfafbakening - waar eindigt jouw 'zelf' en waar begint de ander? Hoe merk je dat in de praktijk? Hoe beïnvloedt de omgeving ons zelfbeeld?
Toepassing in coronatijd - wat is de impact van minder contacten, videobellen etc.? Hoe kan het dat sommigen veel meer last hebben dan anderen? Wat kun je voor jezelf en anderen doen?
Zoals beloofd: we beginnen met een praktijkverhaal. [ Toegevoegd na afronding van de serie: er zijn in plaats van 3, 5 artikelen geschreven gezien de reacties en de hoeveelheid stof].
"Heb je je weer wat wijs laten maken?"
Jort is 28 jaar en werkt sinds 5 jaar in het bedrijf van zijn vader. Het bedrijf heet Marketech, een marketing adviesbureau met 30 personeelsleden. Vandaag is het reguliere teamoverleg van de groep adviseurs. Jort's vader is er deze keer niet bij en wordt vervangen door Evelien die ook in het managementteam zit. Tegen het einde van de vergadering komt het project waar Jort aan gewerkt heeft aan de orde. Evelien vraagt:
"Jort, kun jij ons vertellen wat jullie plan van aanpak is voor Berg Transportgroep? Ik begreep dat je dinsdag de presentatie aan de klant hebt." Jort lijkt even naar woorden te zoeken. "Ja, eh.., dat klopt. Maar eigenlijk zou Wilma hier de presentatie voor jullie doen. Die heeft zich ziek gemeld, dus nu moet ik het toch maar zelf doen. Dus..", hij kijkt wat verlegen lachend de groep rond, "... alvast de disclaimer dat presentaties geven niet mijn sterkste kant is..." Hij loopt naar voren in het zaaltje en vertelt wat hun ontwikkelde plan van aanpak is. Het begint inderdaad wat weifelend, maar als hij eenmaal bezig is blijkt het soepeler te gaan en komt er een boeiende presentatie uit. Hij sluit af met "Zoals jullie in deze planning zien hebben we dinsdag inderdaad de presentatie aan de klant. Wilma zal die doen, dus ik hoop dat ze dan weer beter is." Als hij is uitgesproken kijkt hij wat onzeker de tafel rond. Tien paar ogen kijken hem aan. Zelfs Rob die eerst nog leek afgedwaald te zijn in 'dringende zaken' op zijn mobiel lijkt betrokken te zijn.
Evelien neemt als eerste het woord. "Als ik heel eerlijk moet zijn...", Jort lijkt wat te schrikken van haar aanloopje. Ze vervolgt, "... vraag ik me af waarom je die presentatie niet zelf doet dinsdag. Ik vond het een strak verhaal en als ik het goed begrijp heb jij meer dan driekwart van het plan geschreven. Het komt heel inspirerend over zoals je het vertelt!" Jort voelt dat hij een blos op zijn wangen krijgt. Dit was ongeveer het laatste wat hij verwacht had. En het is nog niet voorbij. Diverse anderen uit de groep vallen Evelien bij. Er volgen nog wat praktische tips, maar unaniem is de mening dat hij dit verhaal prima zelf bij de klant kan brengen. "Nou, bedankt!" sluit Jort dit onderdeel af. "Ik was me niet bewust dat het zo goed overkwam, maar als jullie het zeggen ga ik het doen denk ik, ook al wordt dit de eerste keer bij een externe presentatie."
Iets later op de dag komt Jort zijn vader Bernard tegen. "Ha Jort, heb je nog wat opgestoken in de teammeeting? Ik kon er helaas niet bij zijn deze keer." "Ging prima!" antwoordt Jort. "Ik heb het plan voor Berg Transportgroep gepresenteerd en ik ga het dinsdag zelf aan de klant presenteren. Dat vond iedereen een goed idee." Bernard recht zijn rug. Hij kijkt Jort indringend aan en legt even een hand op zijn schouder. "Jongen, heb je je weer wat wijs laten maken? Voor deze klant moeten we echt ons beste beentje voorzetten! Dus ik vind dat Wilma het moet doen en anders kom ik jullie helpen en doe ik het zelf." Jort mompelt nog wat maar het gesprek is voorbij. Die avond krijgt Wilma een appje van Jort: "Het team vond ons plan goed! Jij moet het dinsdag maar presenteren. Ik zie dat niet zitten. Als je niet kunt, kan Bernard het overnemen. Beterschap!"
(wil je meer weten over Jort of zijn vader? Laat het dan hieronder of in de Facebook/LinkedIN/Instagram/Twitter reacties weten).
Wie of wat bepaalt wat je doet?
Wellicht ben je (net als ik) verbaasd dat Jort zich zo gemakkelijk heen en weer liet slingeren tussen wél de presentatie gaan geven en het toch níet willen doen. Aanvankelijk wil hij het niet zelf doen; vervolgens overtuigen zijn collega's hem om het te doen en als zijn vader zijn mening daarover geeft doet hij het vervolgens toch niet. Wie is Jort zelf eigenlijk? Wat kunnen we te weten komen over hoe Jort zichzelf ziet?
Je zelfbeeld is een heel belangrijke factor die bepalend is voor wat je doet. In veel gevallen ben je je niet eens bewust wat de rol van je zelfbeeld is. Als je een trap oploopt denk je waarschijnlijk niet eerst 'kan ik dit eigenlijk wel?' Je weet van jezelf dat je het kunt en als er geen redenen zijn om het niet te doen, doe je het gewoon. Jort zijn zelfbeeld lijkt te bevatten 'ik ben niet goed in het geven van een presentatie.' Als zijn collega's hem aanmoedigen wordt het 'ik dacht dat ik niet goed was in het geven van een presentatie, maar mijn collega's zeiden dat ik het kan en ze waren enthousiast, dus kan ik het wel doen.' Als zijn vader hem zegt dat hij zich 'weer' iets heeft laten wijs maken is die verandering in zijn zelfbeeld snel terug bij af en is het weer 'ik kan toch maar beter niet zelf presentaties geven.' Het is dus maar de vraag of zijn zelfbeeld eigenlijk wel aangepast was. Over wat voor rol die collega's en zijn vader hierin spelen gaat het in de 2e aflevering van deze miniserie. Voor nu staan we nog even stil bij het zelfbeeld.
Zelfbeeld en zelfwaardering
Over zelfbeeld (hoe kijk je naar je zelf, welke afbeelding van jezelf heb je in je brein) is veel geschreven. Je zelfbeeld ontstaat door zelfwaardering. 'Waardering' klinkt misschien in eerste instantie verwarrend. Als iemand zegt: 'ik waardeer je', dan klinkt dat positief. Hier gaat het echter om waarderen in de zin van 'de waarde inschatten.' Zoals de waardering van een kunstwerk bij 'tussen kunst en kitsch.' Bij zelfwaardering gaat het dus om hoe jij jezelf (je 'ik') inschat. Een bekende wetenschapper is Rosenberg die zelfwaardering beschrijft als: "Zelfwaardering is de geneigdheid van een persoon om positief of negatief over zichzelf te denken in algemene zin."
Je zelfbeeld ontstaat door het voortdurende proces van zelfwaardering. Je zelfbeeld is zoals hierboven al genoemd werd een belangrijke factor in beslissingen die je neemt om iets te doen of te laten. Zelfbeeld gaat dus niet over 'ik schat in dat ik volgende week vrijdag niet op je feestje kan komen,' maar het gaat om fundamentelere overtuigingen die je je lang niet altijd bewust bent. Bijvoorbeeld: de (misschien deels onbewuste) overtuiging 'ik ben niet zo interessant dat mensen het fijn vinden om met mij te praten' kan in de praktijk merkbaar zijn als een aarzeling om naar een feestje te gaan, een ongemakkelijk gevoel om mensen uit te nodigen en de neiging om in gesprekken op de achtergrond te blijven óf juist heel erg overdreven de ander te pleasen. In het volgende artikel in deze miniserie ga ik daar verder op in. Wat denk jij over het zelfbeeld van Jort of van zijn vader Bernard?
Zelfbeeld: hoe zit dat bij jou?
Over Jort uit ons voorbeeld kunnen we ons afvragen of zijn zelfbeeld niet wat negatief is. Hij blijkt iets te kunnen (volgens zijn collega's) wat hij toch niet zich durft eigen te maken. Rosenberg (en anderen) ontwikkelden een veel gebruikte test die in grote lijnen iets zegt over hoe het met je zelfbeeld is gesteld.
Misschien vind je het leuk om eens een testje te maken over hoe het bij jou zit. Hier vind je een gratis anonieme versie van de Rosenberg Self-esteem test: een Engelstalige en een Nederlandstalige versie.
Volgende keer
Binnenkort komt deel 2 van deze miniserie over zelfbeeld. Dan gaat het uitgebreider over de rol die mensen naar elkaar toe vervullen in het ontstaan en bijschaven van het zelfbeeld.
Vond je dit interessant? Schrijf je dan hieronder in om updates te krijgen. Denk je dat anderen hier ook iets aan kunnen hebben? Deel het dan alsjeblieft... Dat kan heel simpel met de icoontjes hieronder naar Facebook, Twitter, LinkedIN of als link die je bijv. kunt e-mailen. Alvast hartelijk bedankt!