Deze mini-serie gaat over je-zelf. In deel 1 (link) ging het over je zelfbeeld en zelfwaardering. Hoe we als mensen bezig zijn om ons zelfbeeld op te bouwen door positieve en negatieve beoordelingen over allerlei aspecten: hoe we er uitzien, wat we kunnen etc.
Maar hoe wordt je zelfbeeld nu eigenlijk gevormd? En welke rol spelen anderen daarin? Hoe wordt je 'ik' de 'ik' die je nu bent?
Taalvoutje?...
Zo dadelijk gaan we verder met het verhaal van Jort en zijn vader. Maar eerst nog even een opmerking over de titel. Enkele mensen vroegen voorzichtig of het niet een taalfout was... Al maak ik die soms echt wel, deze 'wordt' in de titel was bewust. Om aandacht te vestigen op 'je ik' als iets zelfstandigs. Je 'ik' komt tot ontwikkeling, tot wording. Dus daarom de 't' net als in 'hoe ontwikkelt je ik' en dus ook: hoe wordt 'je ik'. Genoeg moeilijk gedaan over taal. We gaan verder met Jort.
"Jullie hebben het beste met mij voor"
Vorige keer raakte Jort overtuigd door zijn team om zelf de presentatie bij de Berg Transportgroep te gaan geven, maar toen zijn vader hem zei 'wat heb je je nu weer wijs laten maken' trok hij zich terug. We kijken nog even mee hoe het verder gaat bij Marketech. Het is de dag ná ons vorige verhaal. Jort loopt langs de kamer van zijn vader als de deur gehaast wordt opengedaan. Het is Jorts vader Bernard die wat gestrest lijkt. 'Jort, kom even binnen. Ik wil je wat vragen.' Jort is verrast en loopt achter zijn vader naar binnen. Tot zijn verbazing ziet hij Evelien zitten, de teamleider die hem vorige week zo enthousiast feedback gaf. 'Ga zitten, het duurt niet lang' verbreekt Bernard de wat ongemakkelijke stilte. 'Ik wil je iets persoonlijks vragen. Evelien is zojuist binnen gelopen om mij te zeggen dat ze vindt dat ik je hinder in je ontwikkeling. Zij denkt dat jij prima de presentatie bij de Berg Transportgroep kunt doen en dat ze het gevoel heeft dat ik je daarin tegenhoud.' Hij lacht wat gemaakt en zegt 'Alsof ik je klein zou willen houden...' Evelien lijkt aanstalten te maken om wat te zeggen, maar ze zwijgt als Bernard door gaat: 'Jort, je weet dat ik altijd het beste met je voor heb en ik zou het vreselijk vinden als ik jouw ontwikkeling in de weg zou staan. Ik ken je al 28 jaar en op basis daarvan heb ik je het advies gegeven om het niet te doen, maar je moet het natuurlijk zelf weten. Zeg jij het maar: zie ik het verkeerd of is Evelien ten onrechte bezorgd?'. Hij kijkt Jort aan. Die is even stil en zegt dan: 'Nee hoor Bernard' (ze spraken ooit af dat hij zijn vader bij de voornaam mocht aanspreken op het werk), 'Ik weet dat jij en mama het beste met mij voor hebben. Evelien haar feedback was wel prettig, maar zij kent mij veel minder lang dan jij.' Evelien haalt diep adem en lijkt iets te willen zeggen. 'Maar wel bedankt hoor Evelien!' zegt Jort tegen haar. Bernard gaat staan en zegt 'Goed, dat is duidelijk dan. Evelien bedankt voor je betrokkenheid. Dat waarderen we in de familie, dus laat je niet afschrikken nog eens te komen als je een vraag hebt. Succes met jullie werk!' Zonder verder af te wachten loopt hij de kamer uit op weg naar zijn volgende afspraak.
Neem even de tijd om je bewust te worden wat je nu voor beeld hebt bij Jort en Bernard.
De vorming van je zelfbeeld: spiegelen in de ander
Vorige keer schreef ik "Je zelfbeeld ontstaat door het voortdurende proces van zelfwaardering." Zelfwaardering doe je op basis van interactie met je omgeving. Het is alsof je telkens in spiegels kijkt om te ontdekken wie je bent. En die spiegels zijn de mensen om je heen. Waar een 'normale' spiegel maar 1 ding doet: een spiegelbeeld van je uiterlijk, zijn de mensen om je heen spiegels die jou iets vertellen over hoe jij op de spiegel overkomt. Het is net zoals in het sprookje wordt gezegd: 'Spiegeltje, spiegeltje aan de wand, wie is de mooiste van het land.' Op dezelfde manier 'vraagt' Jort eigenlijk: 'Evelien/collega's/Bernard, zie mij eens presenteren en vertel eens: hoe doe ik het?' We hebben de ander nodig om te ontdekken wie we zijn. Die 'feedback' is cruciaal in onze zelfwaardering. Met opbouwende 'spiegels' om ons heen wordt ons zelfbeeld constructief gevormd. Met vervormende spiegels kan een zelfbeeld fundamenteel worden misvormd met grote gevolgen. Denk je eens in hoe jij te weten komt hoe je gezicht er uit ziet als alle spiegels in je wereld lachspiegels zijn. Ons zelfbeeld komt dus tot stand door de interactie met anderen die ons als 'spiegels' feedback geven wie we zijn, wat we kunnen etc. Wist je dat die feedback direct invloed heeft op je zelfbeeld en zelfs op je prestaties? Een aantal jaren geleden werd er een interessant experiment gedaan waarbij een heel goede basketballer en een amateur door positieve / negatieve feedback hun prestaties beïnvloed zagen worden. Hier kun je het filmpje zien. Voor wie liever een Nederlandstalig filmpje ziet: Victor Mids maakte een leuke re-make van hetzelfde idee.
Niet elke spiegel heeft dezelfde waarde
Maar hoe zit het dan met Jort die op 28 jarige leeftijd zich zo 'gemakkelijk' weer laat ontmoedigen door zijn vader? Hij had toch eerst van Evelien en een groep collega's een overtuigend positieve reactie gehad?
Er is niet één vaste manier waarop het altijd gaat (we zijn geen robots), maar bij Jort lijkt de invloed van zijn vader veel sterker te zijn dan die van andere personen. In latere artikelen zullen we uitgebreider stilstaan bij hoe dat een leven lang gebeurt. Voor nu alvast even in het kort: van jongs af aan (ja, al vanaf dat je baby was) wordt je zelfbeeld gevormd door interactie met ouders, gezinsleden, de leerkracht op school en klasgenootjes, vrienden, sportclubgenoten, een agent die je bekeurt etc. In de puberteit neemt het belang van de 'peer-group' (de soortgenoten) in de vorming van het zelfbeeld sterk toe. Nog weer later ga je zelfstandig wonen en neemt de rol van ouders nog meer af. Het verhaal van Bernard en Jort is een voorbeeld hoe in familiebedrijven de kans aanwezig is dat ouders juist nog een grote invloed hebben op de ontwikkeling van de persoon. In latere blogs zal het daar zeker over gaan!
Bernard lijkt een grote invloed te hebben op Jorts zelfbeeld. Je zou je zelfs kunnen afvragen: is het zelfbeeld van Jort echt van hem zelf? Of heeft hij een stukje van het zelfbeeld 'uitbesteed' aan zijn vader?...
Dat is een wat ingewikkelde zin wellicht, maar het heeft alles te maken met een laatste term die we in deze blog behandelen: zelfafbakening.
Zelfafbakening: waar eindigt je 'ik' en waar begint de 'ik' van de ander?
Dat 'zelf' (populair gezegd: je 'ik') kom je tegen in zelfbeeld (hoe zie je jezelf), zelfwaardering (de vorming van het zelfbeeld) en nu in zelfafbakening. Een baby heeft nog slechts een vaag begrip van waar hij zelf eindigt en de ander begint. Bij een baby vinden we het normaal dat hij even gemakkelijk op jouw vinger zuigt als op die van zichzelf. Dat ontdekken van je 'zelf' is niet alleen lichamelijk, maar zeker ook psychisch. In het begin is een baby gewend dat honger -> huilen -> voeding/hulp krijgen bij elkaar horen. Maar hoe het zit met ik en jij leren ze stapje voor stapje via de peuterpuberteit en (veel later) puberteit.
De grenzen wat jou eigen is (wat bij jou hoort) en wat van anderen is (en jou vreemd is) worden door de jaren steeds duidelijker. Die ontwikkeling gaat lang niet altijd gemakkelijk en bij veel mensen is het 'zelf' niet scherp begrenst. Een mogelijke verklaring voor de verhouding tussen Bernard en Jort is dat Jort voor een deel van zijn zelfbeeld nog afhankelijk is van zijn vader. De zekerheid of hij wel of niet een goede presentatie kan geven lijkt hoe dan ook niet in zijn eigen zelfbeeld te liggen, maar daarbuiten. Je las dat ook in het eerste deel van het verhaal toen hij vrij gemakkelijk overtuigd werd door zijn teamleider en collega's dat hij uitstekend kon presenteren. Dat dat even gemakkelijk weer verdween in het contact met zijn vader laat twee dingen zien: in hemzelf lijkt op dit punt weinig zekerheid te zijn én de mening van zijn vader krijgt kennelijk voorrang boven die van de groep collega's+ teamleider. Over dat laatste: de loyaliteit naar zijn vader kan dit goed verklaren. In latere blogs ga ik daar zeker nog meer over schrijven.
Samengevat: voor ons zelf hebben we de ander nodig
We zijn (zeer kort) langs zelfbeeld, zelfwaardering en zelfafbakening gegaan. Waarom worden juist deze termen in deze blog behandeld? De kern is dat we de ander nodig hebben om zelf iemand te zijn. Een zelfbeeld verzin je niet achter een computer of door wat na te denken, maar vormt zich in relatie met de ander, in elke levensfase en ongeacht je leeftijd. En dat is (heel mooi) wederzijds: jij hebt niet alleen de ander nodig om zelf gevormd te worden, de ander heeft jou ook nodig. Als de ene mens de andere zo tot ontplooiing kan brengen, dan krijg je pas echt een samen-leving...!
Tja... en dan zitten we nu net in een lockdown die maar niet van het slot wil. Veel minder relatie-mogelijkheden, veel minder contacten, voor velen meer stress... (by the way: over die stress en de korte lontjes in corona-tijd ging een eerdere blog. Die vind je hier). In deel 3 van deze miniserie gaat het over de praktijk van de ontwikkeling van je zelfbeeld (ook in Corona-tijd) én beschrijf ik nog vanuit mijn persoonlijke geloofsovertuiging hoe ik als Christen aankijk tegen zelfbeeld, zelfwaardering en zelfafbakening.
Denk je dat anderen hier ook iets aan kunnen hebben? Deel het dan alsjeblieft... Dat kan heel simpel met de icoontjes hieronder naar Facebook, Twitter, LinkedIN of als link die je bijv. kunt e-mailen.
Wil je updates per e-mail ontvangen als er een nieuwe blog is? Schrijf je dan hieronder in. Let op: de e-mails komen bij sommige mensen in hun map voor ongewenste-mail. Als je de afzender als 'vertrouwd' accepteert gebeurt dat niet weer.
Alvast hartelijk bedankt!