Geven en nemen (6 van 7) - hoe kun je zelf de balans in relaties onderzoeken?
Bijgewerkt op: 20 nov. 2021
Bernard zegt: "Toen ik het bedrijf ooit overnam van mijn ouders voelde het dat ik een grote verantwoordelijkheid op me nam om hun werk (vooral het werk van mijn moeder) niet voor niets te laten zijn. Als ik mijn zoon de kans geef dat werk voort te zetten moet hij eerst meer passie laten zien."
In de eerste 5 artikelen van deze serie over geven en nemen heb je al veel kunnen lezen hoe relaties door geven en nemen worden gevormd. In dit zesde artikel gaat het over de toepassing in de praktijk. Hoe kun je de balans van geven en nemen gebruiken in gesprekken in je gezin, je bedrijf, je huwelijk etc.? We gaan kijken naar een gesprek tussen Jort en zijn vader Bernard waarin ik met ze in gesprek mag zijn over hun relatie en de plek van het familiebedrijf in die relatie. Is dit het eerste artikel uit de serie dat je leest? Dan is het wellicht prettiger voor je om eerst een of meer van de eerdere artikelen te lezen die je hier vindt. En mocht je vader Bernard en zoon Jort nog niet kennen: ze spelen een rol in diverse artikelen in de serie over zelfbeeld en in deze serie. Het bedrijf waar vader Bernard eigenaar van is heet Marketech: een marketing adviesbureau met 30 personeelsleden. Jort (28 jaar) hebben we in diverse gebeurtenissen leren kennen in de eerdere artikelen. Hij is getrouwd met Marjo en heeft 2 kinderen.
De balans opmaken van relaties in het familiebedrijf
Vader Bernard en zoon Jort hebben advies gevraagd aan mij als adviseur relaties in familiebedrijven. Jort heeft onlangs in een uit de hand gelopen conflict met zijn vader geroepen dat hij er zo geen zin meer had en wel ergens anders ging werken. Na een eerste gesprek komen we op het punt dat we de balansen in kaart gaan brengen. Lees mee in deze (fictieve) dialoog, waarbij tussen de teksten ook commentaar/toelichting wordt gegeven in een andere kleur.
Mx: "Het valt me op dat jullie beiden veel over hebben voor het bedrijf."
B (Bernard): "Ja, logisch. Het is mijn kindje dat ik groot heb gebracht hé." Hij is even stil en vervolgt: "Uiteraard samen met mijn vrouw en met Jort, die we hier niet willen missen."
J (Jort): "Het klopt dat ik veel in het bedrijf gestopt hebt. Er zijn momenten dat ik me afvraag of het dat wel waard is."
Mx: "Wat jullie in het bedrijf stoppen kun je zien als 'geven aan het bedrijf' en als jij (Jort) je afvraagt of het het waard is, dan gaat het over wat je ontvangt uit het bedrijf. In alle relaties wordt gegeven en ontvangen. Zonder dat is die relatie niet zichtbaar. Het is belangrijk voor de relatie dat het geven en ontvangen voor beiden in balans is. Nu geven jullie ook aan elkaar en krijg je ook van alles van elkaar. Om het helder te krijgen hoe de balans er voor jullie beiden uitziet gaan we die in kaart brengen. Daarbij wil ik onderscheid maken in wat jullie aan elkaar geven en wat je aan het bedrijf geeft. Dat kan verhelderend werken."
In zo'n gesprek wordt er natuurlijk meer uitgelegd over geven en ontvangen, wat al in deze artikelen aan bod is geweest. Er wordt daarna een leeg schema getekend zoals dit:
Je ziet dat niet alleen de personen, maar ook het bedrijf getekend wordt. Tussen die 3 'partijen' worden het geven en ontvangen als heen en teruggaande pijl getekend. In de eerdere artikelen ging het er over dat in elke relatie er sprake is van twee balansen: hoe het geven en ontvangen in een relatie wordt ervaren, is verschillend voor beide personen in die relatie. Wat Jort aan zijn vader geeft is vrijwel zeker niet hetzelfde als wat vader Bernard zegt van Jort te ontvangen. In het volgende plaatje is dat ingetekend: er zijn dus 6 balansen en wat er op de balansen ligt is er voor de duidelijkheid bijgezet.
Het invullen/bevragen van al die balans-informatie gebeurt soms met beide personen tegelijk, maar kan ook los van elkaar plaats vinden omdat het voor de personen vaak vrijer voelt om 'alles' te noemen wat ze geven, ook als ze weten dat de ander dat niet zo ziet.
Als illustratie een klein stukje gesprek dat ik met Jort heb (een-op-een) én daarna een stukje gesprek met Bernard (ook een-op-een).
Mx: "Jort, je werkt nu heel wat jaren bij Marketech. Wat geef jij eigenlijk aan het bedrijf?"
J: "Ik werk meer dan 50 uur per week; ik ben beter opgeleid dan de meeste adviseurs; ik ben vriendelijk naar personeel. Dat soort dingen."
Mx: "Je hebt kort ergens anders gewerkt. Wat geef je hier wat je daar niet gaf?"
J: "Hier verdraag ik de grillen van mijn vader..." zegt hij met een wat verlegen lach.
Mx: "Geef je dat aan het bedrijf of aan je vader?"
J: "Nou, dát geef ik echt aan hem. Er is niemand anders van wie ik dat zou accepteren."
Mx: "Zoals je het zegt, klinkt het als iets groots."
J: "Dat is het ook wel. Hij heeft denk ik geen idee hoe dominant hij zich opstelt en hoeveel mensen al bij mij zijn komen vertellen dat ze willen opstappen."
Mx: "Lijkt me pittig als ze dat over je vader komen vertellen. Wat doe je dan?" Ook al is 'lijkt me pittig' mijn mening, juist zo'n reflectie op wat ik Jort hoor vertellen kan voor hem erkennend werken. Hij kan zich gezien voelen als het inderdaad pittig voor hem voelt. Als hij het gemakkelijk vindt is het niet erkennend, maar biedt het hem wel de mogelijkheid dat te zeggen waarna ik hem weer wat beter heb leren kennen.
J: "Ik luister goed naar ze en probeer ze over te halen te blijven, omdat ze van waarde zijn voor het bedrijf."
Mx: "Je vertelt het dus niet tegen je vader of stuurt ze niet door je vader?"
J: "Nee, dat zou hij niet aan kunnen denk ik. Dan flipt hij helemaal."
Mx: "Wat vind je er van dat we dat ook op de balans zetten: jij probeert de onvrede bij het team te dempen en weg te houden bij je vader."
J: "Ja, nu je het zegt, dat is inderdaad iets wat ik echt voor hem doe, in het belang van het bedrijf."
Mx: "Grappig, dat past dus goed op beide balansen: je geeft aan je vader én je geeft aan het bedrijf."
...
Later, in gesprek met Bernard:
Mx: "Nu ik jullie een paar keer gesproken heb, is me duidelijk geworden wat je bedoelde toen je zei dat je bedrijf je kindje was. Hoe zorg je voor dat kindje?"
B: "Nou, toen ik het bedrijf ooit overnam van mijn ouders voelde het dat ik een grote verantwoordelijkheid op me nam om hun werk (vooral het werk van mijn moeder) niet voor niets te laten zijn." (Meer over hoe dat tussen Bernard en zijn ouders ging, kun je lezen in artikel 3 over je zelfbeeld).
Mx: "Als je bedrijf je kindje is, hoe verhoudt zich dat tot hoe je voor Jort zorgt?"
B: (denkt een tijdje na): "In zekere zin is het bedrijf dankbaarder dan mijn eigen zoon. Als ik veel in mijn bedrijf investeer krijg ik veel terug, maar bij Jort vraag ik me dat steeds vaker af hoe het zit."
Mx: "Wat geef je bijvoorbeeld aan Jort?"
B: "Nou, veel! Hij mag hier komen werken; ik geef hem praktijkopleiding na alle theorie die hij meent van de universiteit al te hebben; ik heb hem z'n leaseauto uit laten zoeken terwijl andere adviseurs die pas na een paar jaar krijgen; hij krijgt een prima salaris voor dat hij nog geen 30 is (aanzienlijk meer dan ik vroeger kreeg) en het belangrijkste: ik geef hem de toekomst dat hij het bedrijf kan overnemen, mits hij goed presteert."
Mx: "Dat is een heel rijtje wat je zo weet op te noemen. Ik schrijf het aan deze kant van de balans. Wat staat er aan de andere kant: wat krijg je van hem terug?"
B: (denkt langer na): "Hij heeft wel dankjewel gezegd toen hij de leaseauto mocht uitzoeken. En ik zie dat hij het ook goed kan vinden met zijn collega's. Maar eerlijk gezegd: ik zou liever zien dat hij wat meer passie voor de zaak laat zien, dat hij zich krachtiger zou durven op te stellen naar collega's en dat hij meer besef liet zien dat hij een geweldig cadeau, waarvoor met name zijn oma enorm geknokt heeft en wat ik groot gebracht heb, zo in zijn schoot geworpen krijgt.
Mx: "Zou je kunnen zeggen dat je bereid bent je kindje (het bedrijf) aan hem over te dragen?"
B: "Zeker! Mits hij het waard is, want anders laat ik dat kindje niet los."
Mx: "Goed als we daar met z'n drieën nog over doorpraten, wat dat voor jullie betekent. Zijn er nog meer dingen die je aan hem geeft?"
B: "Nu ik er meer over door denk: onlangs had ik het er met mijn vrouw over dat zij nooit moeilijk doet als ik 's avonds uit eten ben met klanten, terwijl ik merkte dat Jort daar veel moeilijker over doet als ik hem vraag mee te gaan naar een klant. Mijn vrouw en ik concludeerden toen dat zijn vrouw Marjo, die uit een eenvoudig gezin komt, dat wellicht niet gewend is. Dat is best lastig voor Jort en dat gunnen we hem graag anders. Dus gaat mijn vrouw binnenkort langs bij Marjo om haar daar eens advies in te geven hoe ze het minder lastig voor Jort kan maken. Dat doe ik eigenlijk dus ook voor hem." .....
De volgende plaatjes tonen de balans tussen Jort en Bernard zoals zij die beiden in het gesprek hebben beschreven. De balans met het bedrijf is er niet in getekend. Bij het vergelijken van de plaatjes, bedenk dat wat er wordt gegeven lang niet altijd ook bewust wordt ontvangen door de ander.
Neem even de tijd om dit plaatje te bekijken. Wat valt jou op als je deze balansen op je in laat werken? Wat vertelt het over hoe Jort en Bernard voor elkaar zorgen? Welk 'geven' wordt waarschijnlijk niet gezien door de ander? Waarover zou jij vragen aan hen willen stellen?
Het resultaat van zulke gesprekken is dat er een duidelijk inzicht ontstaat in wat men geeft en ontvangt aan elkaar en aan het bedrijf. Misschien denk je wel: waarom worden de plaatjes niet in elkaar geschoven? In een eerste versie van dit artikel was dat ook zo, maar eigenlijk was dat verwarrend. In deze plaatjes staat hoe de beleving is volgens Bernard en volgens Jort, maar niet hoe zij elkaars balans-beschrijving beleven. Dát volgt pas in de gezamenlijke gesprekken waarin je bijvoorbeeld op basis van bovenstaand plaatje aan Jort kunt vragen: je vader geeft aan dat hij je een prima salaris geeft voor je leeftijd. Hoe kijk jij daarnaar? Dan wordt duidelijk hoe passend het geven werkelijk is.
Natuurlijk zijn er nog veel meer balansen die een rol spelen, maar als het gesprek plaats vindt tussen vader en zoon, zijn de genoemde balansen een goede start voor een vervolggesprek.
Zelfonthulling in een balans-gesprek
Het zal je niet verbazen dat er wat te bepraten is tussen vader Bernard en zoon Jort. Belangrijk is daarbij dat het niet een gevecht wordt met woorden, waarin Jort en zijn vader elkaar beschuldigen en verwijten maken, maar dat het gesprek kan bijdragen aan hun relatie.
In de individuele balans-gesprekken is voor mij in beeld gekomen dat met name in wat vader en zoon aan elkaar geven er nogal wat zicht op elkaar ontbreekt. In de eerdere artikelen werd uitgelegd hoe ongezien geven negatief uitwerkt op de relatie en de positieve keerzijde: hoe zien en gezien worden juist helpen de relatie op te bouwen. Beide mannen hebben aangegeven de relatie te willen verbeteren waarbij ze ook bereid zijn om zich kwetsbaar op te stellen. Als gespreksleider probeer ik zelf zo min mogelijk invloed op de balans tussen vader en zoon uit te oefenen. Ik ga dus niet 'geheimen' delen met de ander. En als we met z'n drieën praten, ga ik niet zonder toestemming informatie uit de een-op-een gesprekken inbrengen. Het is hun relatie en de veranderingen daarin moeten ze vooral samen doormaken. Het gaat immers niet slechts om een uitwisseling van 'feiten', maar het gesprek tussen de mannen waarin ze meer zicht geven op zichzelf en krijgen op de ander heeft in zichzelf een positief bijdragende werking aan de relatie.
Een belangrijk gegeven in een relatie is het besef dat beide personen in die relatie hun eigen beeld/waardering hebben van wat er wordt gegeven en ontvangen. Door dat samen te bespreken en inzichtelijker te maken dat het niet om goed of fout gaat, maar om het recht van het individu op zijn eigen beleving van wat hij geeft en ontvangt, kan ongezien en ongepast geven zichtbaar en bespreekbaar worden gemaakt en ontstaan er nieuwe mogelijkheden om gepast te geven en te ontvangen.
De basiselementen die in het gesprek een plek moeten krijgen zijn zelfonthulling en erkenning. Zelfonthulling is: de ander zicht geven op je 'ik' / je 'zelf'. We zijn als persoon verborgen voor de ander tot het moment dat we onszelf laten zien / onthullen aan die ander. Zelfonthulling is een geschenk aan de ander (je laat jezelf zien), maar is ook een geschenk ván de ander als die ruimte geeft voor de zelfonthulling.
Bij zelfonthulling hoort erkenning. Erkenning is: de ander laten merken dat je hem wérkelijk ziet. De ander toont zich, maar pas als jij de echo daarvan aan hem/haar laat merken, weet de persoon dat hij/zij gezien wordt.
Het volgende plaatje is als illustratie voor jou als lezer, maar wordt nooit op deze manier in het echt gebruikt. Alleen Bernard en Jort zelf kunnen kiezen wat ze écht in het live gesprek aan de ander willen laten zien en wat (nog) niet.
Er is niet slechts één juiste manier om in gesprek te gaan met Jort en Bernard. De kern van een balans-gesprek is dat je tot erkenning komt. De krachtige erkenning (de ander wezenlijk zien) is die tussen vader en zoon. Maar ook als gesprekspartner kun je erkenning geven. Lees maar mee in een stukje gesprek waarin we met name inzoomen op het onderwerp 'overdracht van het familiebedrijf.'
<start van het gesprek> Mx: "Ik heb de afgelopen tijd met jullie individuele gesprekken gevoerd waarin ik jullie meer mocht leren kennen. Het viel me op dat jullie beiden veel energie willen stoppen in het proces en daar heb ik respect voor! En nu zitten jullie hier samen. Ook al hebben jullie veel contact in het werk, dit gesprek is wellicht behoorlijk anders dan anders. Kun je wat zeggen wat je investeert door hier te zijn?" Een uitnodiging om zichtbaar te maken dat beiden geven aan het gesprek én daarmee aan elkaar. Als dat lukt draagt dat bij aan wederzijds vertrouwen (credits opbouwen).
B: "Nou, het kost me eerlijk gezegd wel moeite om zo in gesprek te gaan alsof er van alles met ons aan de hand is. Maar ik zie wel in dat het nodig is, ook al heb ik zelf nooit zulke gesprekken met mijn ouders nodig gehad."
Mx: "Goed dat je dat verband legt met je eigen situatie. Daar heb ik dan een vraag over: als je net als Jort de mogelijkheid zou hebben om destijds met je vader in gesprek te gaan, had je dat gedaan denk je?" Een poging om te kijken of er een mogelijkheid is dat Bernard erkenning kan krijgen voor wat hij destijds zelf niet kreeg en nu toch wel aan zijn zoon wil geven. Als dat lukt helpt het Jort zicht te krijgen op een stuk geven van zijn vader. Zoals gezegd: juist in het begin van het gesprek is het belangrijk dat ze beiden 'credits' opbouwen naar de ander.
B: (antwoordt direct) "Ja, dat denk ik wel."
Mx: "Mooi dat je dat zo snel weet te plaatsen. Ook al was het in die tijd wellicht minder mogelijk dan nu, toch zou het voor jou en je ouders waardevol zijn geweest als jullie de kans hadden gehad opener in gesprek te komen.
B: "Zeker. Dat zou voor iedereen beter zijn geweest."
Mx: "Jort, wat investeer jij door hier te zijn?" Ik keer terug naar de hoofdvraag en wacht wel af of Jort zelf nog iets wil zeggen over het voorgaande.
J: "Nou, ik wil eerst even zeggen dat ik het wel tof vindt om jou (kijkt naar zijn vader) over vroeger te horen vertellen. Eerlijk gezegd heb ik me dat nooit zo gerealiseerd en vind ik het wel bijzonder dat we hier nu zo in gesprek zijn." Daar is de erkenning voor zijn vader dus. "Voor mij is de investering vooral privétijd. Marjo vindt het vervelend als ik 's avonds weg ben, dus ik heb haar uitgelegd dat dit gesprek belangrijk voor mij is en dat ik er toch heen wilde."
Mx: "Jullie geven beiden duidelijk aan wat je als het ware 'geeft aan dit gesprek' en daarmee aan de ander. Aan het einde van het gesprek zullen we de balans opmaken wat het gesprek jullie opleverde. Trouwens, Bernard, wat vond jouw vrouw er van dat je hierheen ging?" Nog even kijken of het geven van de beide vrouwen zichtbaar kan worden gemaakt.
B: "Nou, die deed er niet moeilijk over hoor. We hebben er gisteravond eigenlijk de hele avond over gepraat en ze vindt het prima dat ik hierheen moest."
J: "Marjo vond het nu ook prima hoor..."
Mx: "Dat is wel mooi om vast te stellen: jullie beide vrouwen geven aan jullie door je te supporten hierheen te gaan en beiden kunnen jullie er thuis ook over praten. Heel belangrijk! Ook al is het op verschillende manieren, allebei jullie vrouwen geven jullie de ruimte. Wellicht goed om straks ook er nog even over te spreken wat zij op hun beurt ontvangen uit de gesprekken. De hulpbron die hun echtgenoten voor hun zouden kunnen vormen is van niet te onderschatten waarde. Om die hulpbron te activeren is het goed ze direct 'onderdeel van het gesprek' te laten zijn.
<Een stuk verder in het gesprek> Mx: "We hebben een aantal onderwerpen besproken waarin jullie beiden je mening duidelijk hebben kunnen geven. Mooi om te zien hoe het praten over geven en ontvangen best soepel lijkt te verlopen tussen jullie. Tot slot wil ik het nog hebben over het onderwerp bedrijfsoverdracht. Een uniek bij familiebedrijven behorend onderwerp, waarover het altijd helpend is om open in gesprek te zijn. Bernard, jij hebt met je vrouw momenteel 100% van de aandelen van Marketech. In ons een-op-een gesprek gaf je aan dat je vrouw en jij duidelijke ideeën hebben en dat ik daar hier ook over mocht doorvragen. Wat kun je daarover vertellen?"
B: "Nou, Jort moet zichzelf nog wel bewijzen natuurlijk, maar als dat lukt, zullen we hem op termijn de mogelijkheid geven alle aandelen van ons over te kopen op een fiscaal aantrekkelijke manier." En hij kijkt Jort verwachtingsvol aan.
Mx: "Jij en je vrouw willen hem dus in de toekomst veel geven. Als je kijkt naar vandaag de dag, wat geven jullie hem daar nu al mee dan?"
B: (Denkt even na) "De wetenschap dat hij, als hij zijn best doet, eigenaar van Marketech kan worden."
Mx: "Vanuit onze gesprekken weet je dat ik soms in detail doorvraag over wat er precies gegeven wordt, dus nog een vraag daarover: je geeft hem dus nu een verwachting, een kans, een doel?"
B: "Nou, het lijkt me duidelijk toch. Als ik in zijn schoenen stond zou ik er heel blij mee zijn dat ik nu al zou weten dat ik het bedrijf kan overnemen en het zou me enorm motiveren om die beloning met hard werk te krijgen."
J: (enigszins gedempt pratend) "Dat is precies het probleem..."
Mx: "Kun je vertellen wat er in je hoofd omgaat, Jort?" Dit is een spannend moment in het gesprek. Ik (en jij als lezer) ken(t) de verschillende visies van vader en zoon op het geven en nemen bij dit onderwerp. Om Jort te helpen hierin aan zelfonthulling te doen bevraag ik hem nu hij deze opening biedt.
J: "Nou, mijn vader..." (richt zich tot Bernard) "jij, ziet het als een grote gift aan mij dat ik het bedrijf ga overnemen. Maar voor mij voelt dat alsof er geen keuze is. Ik weet eigenlijk niet eens of je wel denkt dat het voor mij nog een keuze is. En dat maakt het heel ongemakkelijk omdat ik namelijk niet zeker weet of ik het wel wil." Het hoge woord is er uit. Daar heeft hij erkenning voor nodig en tegelijk is het belangrijk dat ook Bernard erkenning krijgt voor dit moment.
Mx: "Ik vind het waardvol dat je dit zegt Jort. Het is niet gemakkelijk voor je, maar helpend voor iedereen dat je er toch voor kiest dit te zeggen. En als ik je zo zie kijken Bernard, denk ik dat jij nogal verbaasd bent door wat je hoort van Jort. Jort vroeg zich af of jij wel bedacht hebt dat hij een keuze moet maken. Kun je daar wat over zeggen?
B: (denkt lang na) "Ik vind het nogal ongehoord wat hier gebeurt. Ik geef hem expliciet aan hoe zijn toekomst er uit kan zien en hij begint over kiezen?!"
Mx: "Vind je dat hij geen keuze te maken heeft?"
B: "Tuurlijk wel! Dat gaf ik al aan: hij moet kiezen of hij zijn best gaat doen of niet."
Mx: "Ik begrijp heel goed dat je het bedrijf niet zomaar aan hem wilt overdragen. Dus als hij het wil, hoort daar ook bij dat hij laat zien dat hij een waardige opvolger is. Dat ben je denk ik ook wel verplicht naar alle werknemers toe."
B: "Precies!" Bernard verdient erkenning voor zijn inzet om het bedrijf ooit niet onverantwoord over te dragen. Tegelijk: het pijnpunt over 'de keuze' is nog niet volledig in zicht.
Mx: "In ons gesprek hadden we het over geven en ontvangen. Dat het bij geven belangrijk is dat je geeft wat de ontvanger ook wil en kan ontvangen. Jouw zorg dat Jort zich echt moet bewijzen gaat over het kunnen ontvangen. Maar hoe kom je er achter of hij het ook wil?"
B: (denkt na) "Dat lijkt me eigenlijk een no-brainer. Tuurlijk wil hij dat. Of is dat niet wat je bedoelt?"
Mx: "Jort, heb jij een idee?"
J: "Voor mij zou het veel schelen als jij en ma aan ons (want Marjo vindt er ook wat van) de vraag zouden stellen hoe we er in staan."
Mx: "Stel dat je ouders die vraag aan jullie zouden stellen, wat geven ze jullie daar dan mee?"
J: "Een veelbelovende kans, want het bedrijf is echt mooi! Maar ook vrijheid om te kiezen."
B: "Dus je wilt het niet en je wilt dat kunnen zeggen? Nou ga je gang maar hoor! Nu snap ik ook dat je me gisteren naar het hoofd slingerde dat je wel ergens anders gaat werken!"
Mx: "Ik begrijp dat je dat kunt denken Bernard. Het conflict dat jullie gisteren hadden was niet fijn voor jullie beiden, begreep ik. Als de emoties hoog oplopen zeggen we allemaal wel dingen die te zwart/wit zijn. Goed dat we hier nu rustiger kunnen praten. Wat hoorde je Jort eigenlijk zeggen zojuist?"
B: "Dat hij niet durft te zeggen dat hij het niet wil."
Mx: "Is dat ook wat je bedoelt te zeggen Jort?"
J: "Nee, absoluut niet. Maar wat ik wil zeggen is dat we het op dit moment gewoon niet 100% zeker weten. En we willen de vrijheid om die keuze te maken, net zo goed als zij de vrijheid hebben om het ons wel of niet aan te bieden."
Mx: "Ah. Het kernwoord lijkt hierbij 'vrijheid'.
J: "Precies. Dus Pa: ik vind het bedrijf echt heel interessant en werk er graag, maar zou je mij en Marjo de vrijheid willen geven ook écht te kunnen kiezen of we het willen overnemen als jij en mama dat ooit besluiten?" Passend geven is: geven wat de ander graag wil hebben. Door deze zelfonthulling van Jort geeft hij zijn vader de mogelijkheid om hem passend te geven.
B: "Ik blijf het wat gekunsteld vinden, want ik zou zelf nooit nee zeggen tegen zo'n aanbod, maar als je het zo vraagt zeg ik ja."
Mx: "Ik heb er wel respect voor hoe jullie aan elkaar geven in dit gesprek. Je geeft door hier te zijn en te willen investeren in dit gesprek dat bedoeld is om jullie relatie te verbeteren. Ik zie jou, Jort, geven door de spannende stap te nemen om te vertellen dat hij graag de vrijheid wil om nog te kunnen kiezen of hij het bedrijf wil overnemen of niet. En ik zie jou, Bernard, geven door hoe je ruimte durft te geven aan de verwarrende gedachten dat je zoon nog aarzelt of hij wil overnemen of niet. Voor nu gaan we afronden en stel ik voor dat jullie er over nadenken of we het volgende gesprek met jullie vrouwen er bij kunnen houden."
Uiteraard gaat zo'n gesprek in het echt nog verder en wordt er ook teruggeblikt in een evaluatie hoe men in dit gesprek de balans van geven en nemen ervaren heeft. Voor dit artikel zou dat echter te lang worden om hier uit te werken.
Het gesprek houdt nooit op
De bovenstaande dialoog is maar een klein stukje uit langere gesprekken. In het echt duurt een proces wat Bernard en Jort doormaken vaak langer en komen er ook meer emoties en weerstanden bij kijken. De kernelementen blijven wel gelijk met wat hierboven beschreven is.
In een goede relatie blijft het altijd nodig én is het altijd mogelijk om af en toe over de balans van geven en nemen te praten. Dat komt doordat wat er wordt gegeven en ontvangen én wat de gever en ontvanger daarvan vinden voortdurend veranderen. In bovenstaand gesprek bleek een kernpunt te zijn dat Bernard aan Jort en zijn vrouw de vrijheid 'geeft' om te kiezen. Die vrijheid hadden ze natuurlijk al lang (ze kunnen immers op ieder moment hun biezen pakken en vertrekken) en Bernard kan ze niet dwingen, maar juist door de bestaande familiebanden is het enorm belangrijk dat die vrijheid expliciet benoemd en beleefd wordt. Jort heeft het nodig te ervaren dat hij niet meer het 'kind' is, maar een volwassen man die écht vrij is. Voor Bernard zelf is het onbegrijpelijk dat zijn zoon überhaupt zou overwegen het niet te doen en dat is ook prima, maar het helpt in hun relatie als hij gaat inzien én uiten dat zijn zoon er toch zo over mag denken.
Tussen Bernard en Jort is er nog heel wat meer te bepraten. Als ze in deze gesprekken samen gaan ervaren dat er wederzijds respect en begrip groeit, zal het makkelijker voor ze worden om ongepast geven en niet-gezien geven te benoemen. Nu Bernard weet hoe belangrijk vrijheid voor Jort is, biedt dat hem een mogelijkheid passend te geven aan Jort. Als hij in een volgend gesprek aan Jort vraagt: "Voel je je wel vrij om te kiezen of je die opleiding wil?" is niet alleen Jort blij, maar ik ook...
Ik weet niet wat jij van Bernard vindt. Om eerlijk te zijn vind ik zijn gedrag soms wat ergerlijk. Het helpt mij dan om terug te denken aan het verhaal van Bernards jeugd. Dan besef ik opeens dat hij het gewoon doet zoals hij het leerde én tegelijkertijd een flinke inspanning laat zien door nu wél aan deze gesprekken deel te willen nemen. En daarmee kan ik ook hem weer erkenning geven. Dat ik zijn gedrag ergerlijk vond zegt alles over mij en niets over hem. Daar komen we in latere artikelen nog uitgebreid op terug.
Met wie ga jij een balansgesprek aan?
In alle relaties is er sprake van geven en ontvangen. En ook in de beste relaties kan er ongepast worden gegeven en wordt niet alle geven gezien. Vind je het ingewikkeld om in gesprek te gaan met iemand anders? Kies dan eerst eens iemand uit met wie je een prima relatie hebt momenteel. Als die persoon bereid is daar eens met je over te praten, kun je wellicht met wat je in dit artikel las samen de balansen van geven en nemen tussen jullie beiden evalueren. Wat levert je dat op? Bekijk het eens met deze bril: de mens is niet gemaakt om met elkaar een ideaal toneelstukje op te voeren in elke relatie, maar ieder mens heeft de behoefte om er te mogen zijn. Om gezien te worden. Als geven en ontvangen dé taal zijn om te verbinden, is het waardevol om daarover met elkaar open te kunnen spreken. Stel je eens voor hoe fijn het is als je vriendin je vertelt wat ze allemaal van je krijgt. En denk je eens in hoeveel jij van haar krijgt en hoe blij ze zal zijn om te horen hoe je dat waardeert en hoe je je bij haar gezien voelt.
Tot slot: het volgende artikel is de laatste in deze serie over geven en ontvangen. Heb jij nog vragen n.a.v. wat je gelezen hebt? Heb je wat te delen vanuit je eigen ervaring wat je je meer bewust bent geworden over geven en nemen? Stuur even een berichtje, dan wordt het meegenomen in dat slotartikel.
Geef dit artikel ook aan een ander! Of zou dat niet gepast zijn? Wat zou dat betekenen in de balans van geven en ontvangen tussen jou en die ander?...
Delen kan heel simpel met de icoontjes hieronder naar Facebook, Twitter, LinkedIN of als link die je bijv. kunt e-mailen.
Wil je updates per e-mail ontvangen als er een nieuwe blog is? Schrijf je dan hieronder in. Let op: de e-mails komen bij sommige mensen in hun map voor ongewenste-mail. Als je de afzender als 'vertrouwd' accepteert gebeurt dat niet weer.