Huwelijk - 5. Vreemdgaan - overspel - affaires (2): Scherven

Deze keer: de complexe oorzaken van vreemdgaan ++ geheimhouden of niet? ++ de plek van kinderen

Is de schade van vertellen groter dan van zwijgen?

Inleiding: vreemdgaan veroorzaakt scherven

Dit is het tweede artikel over het thema vreemdgaan/overspel/affaires of welke term jij ook gebruikt. Miste je het vorige artikel? Hier vind je het. Dank voor de reacties die er kwamen. Ook nu blijf je welkom met vragen of opmerkingen.

In het eerste artikel keken we vooral naar de reden waarom vreemdgaan zo'n groot onderwerp is en werd uitgelegd hoe vertrouwen ernstig beschadigd raakt door vreemdgaan. In dit nieuwe artikel kijken we naar de scherven die vreemdgaan veroorzaakt, en ook naar een complex aspect: familiegeheimen. In het hierna nog volgende derde artikel over dit thema gaat het over mogelijkheden om scherven weer te lijmen, ook al gaan de breuklijnen nooit weg.

Vreemdgaan, hoe ontstond het? "Achteraf begrijp ik wel hoe het zo mis kon gaan"

Vreemdgaan ontstaat niet van de een op de andere dag. Achteraf terugkijkend kan men vaak aanwijzen waar het (toen nog onmerkbaar) begon. Er is niet één vast stramien hoe vreemdgaan ontstaat. Wel is er bijna altijd een aanleiding aan te wijzen die een rol speelde bij het ontstaan van de stappen die uiteindelijk leiden tot vreemdgaan. Die aanleiding kan heel divers zijn. Ik noem een aantal voorbeelden.

Emotionele verwijdering of een chronisch gebrek aan emotionele verbinding kan het begin zijn van stappen die tot vreemdgaan leiden. Dat werkt twee kanten op. Enerzijds is er bij degene die vreemd gaat een behoefte aan emotionele verbinding die niet in het huwelijk wordt ingevuld. Anderzijds maakt de verwijdering het 'minder moeilijk' om de ander te gaan bedriegen. Anders gezegd (misschien wat ruwer...): 'als het toch al niets is, is het ook niet erg dat ik hem/haar dit aan doe'. In heel wat artikelen op deze blog is al geschreven over dat zogenaamde 'destructief recht': een soort overtuiging dat iemand door onrecht dat hij meemaakt zich gerechtigd voelt om kwaad (of minder goed) te doen. Hier vind je een lijst van artikelen over dat onderwerp.

Verdriet kan ook ernstig ontwrichtend blijken te zijn. Het overlijden van een kind, een moeilijk sterfbed bij ouders, een niet vervulde kinderwens, een familiebedrijf dat failliet gaat - allemaal voorbeelden van situaties waarin de samenhang in de huwelijksrelatie zodanig verstoord raakt dat er een stap naar een ander wordt gezet. Het tragische is dat door dat vreemdgaan er nóg meer moeite en verdriet ontstaat, waardoor soms het zicht op het oorspronkelijke lijden vertroebeld raakt. Neem bijvoorbeeld een vrouw die rouwt om haar overleden moeder met wie ze een heel intense band had. Doordat zij en haar man niet goed over gevoelens kunnen praten zit de vrouw boordevol niet besproken rouw, terwijl de man een groeiend zelfmedelijden ontwikkelt omdat zijn vrouw natuurlijk wel verdrietig mag zijn, maar hij het wel heel moeilijk vindt dat ze hem deze maanden totaal niet meer ziet in zíjn problemen en dat er geen intimiteit meer is tussen hen. Beiden lopen op zo'n moment een verhoogd risico door iemand anders in hun omgeving tegen te komen die het wél lukt om met hen over gevoelens te praten. Dat kan dan, verwarrend genoeg, zomaar gaan voelen alsof díegene hem/haar nu eindelijk wél ziet. En juist dat 'gezien worden' is een voedingsbodem waarop verliefdheid kan groeien.

Spanning, psychische of fysieke problematiek lijken qua patroon op het voorgaande. Als er een bron van spanning is, of er is psychisch- of fysiek lijden, hoe gaat het echtpaar daar dan mee om? Uit ervaring weet ik dat bijvoorbeeld een spierziekte een flinke mentale uitdaging oplevert. Eerder verscheen op deze blog een serie artikelen over 'de psychische kant van een spierziekte'. Nu is de stelling niet dat een spierziekte automatisch vreemdgaan uitlokt, maar ook uit reacties op het vorige artikel blijkt dat lezers die link wel ervaren op basis van wat zij meemaakten in hun leven. Het gaat er niet om dat we hiermee een soort wetmatigheid in beeld hebben, maar dat het belangrijk is om bij welke psychische of fysieke uitdaging ook maar, altijd aandacht te hebben voor wat de impact is op de huwelijksrelatie. Juist tijdens een moeilijke periode heb je steun aan elkaar nodig en is het belangrijk dat die steun ook intact blijft.

Het venijn van vreemdgaan (emotioneel en/of seksueel) is dat het sluipenderwijs kan ontstaan. Van de mensen die ik diepgaand heb gesproken over periode(n) van vreemdgaan in hun leven, vertelt vrijwel iedereen dat het vreemdgaan ontstond na een aanloop van keuzes en gebeurtenissen die op zichzelf beschouwd helemaal niet alarmerend waren.

Een voorbeeld uit de praktijk laat zien hoe emotionele kwetsbaarheid — bijvoorbeeld door onverwerkt verleden — kan leiden tot verbinding buiten de relatie om, met onverwachte gevolgen.

Het voorbeeld is geanonimiseerd: een man (getrouwd) heeft wekelijks een afspraak met een vrouwelijke collega (alleengaand). Ze spreken elkaar op het hoofdkantoor. Voor beiden is dat een aardig eind rijden vanaf hun woonplaats, waarbij ze vaak beiden in dezelfde files terecht komen. Op enig moment stelt de vrouw voor om de meeting bij haar thuis te houden omdat het op de route ligt voor de man. Er is bij beiden oprecht geen enkele bijbedoeling van die ontmoetingsplek en iedereen lijkt er baat bij te hebben dat het veel minder reistijd kost. Als op een gegeven moment de man een avondafspraak heeft bij haar in de buurt biedt zij hem aan dat hij bij haar thuis kan eten. Ze komen in gesprek over hun privélevens en tot hun beider verbazing blijken ze iets gemeenschappelijks te hebben vanuit hun jeugd. Beiden groeiden op in een gezin met een alcoholistische ouder. Ik schreef al dat dit op zich allemaal niet alarmerend hoeft te zijn, maar achteraf noemen beiden deze gebeurtenis als een scharnierpunt in hun leven. Het begrip dat zij blijkt te tonen voor zijn problematiek maakte dat hij zegt: "Zij begreep mij eindelijk wel! Door haar ontdekte ik wat ik al die jaren al miste." En ook al waren beiden er niet op uit, er ontstond een verbondenheid die door te weinig weerstand en achteraf gezien keuzes waar ze veel spijt van kregen, leidde tot een intiem contact. De man durfde niet over de gesprekken aan zijn vrouw te vertellen omdat hij dacht dat ze hem dan buiten de deur zou zetten. Toen het later alsnog bij haar bekend werd sloeg het bij haar in als een bom dat er al bijna een jaar zo'n vertrouwelijke relatie was tussen haar man en de collega.

Tot slot van deze paragraaf: er zijn uiteraard nog veel meer manieren waarop vreemdgaan kan ontstaan. De kern is dat een oppervlakkige blik op vreemdgaan vrijwel nooit recht doet aan alle betrokkenen. Zowel niet aan de slachtoffers/gedupeerden als aan de daders/verantwoordelijken.

Vreemdgaan en familiegeheimen: "Als ik het hem vertel spat ons huwelijk alsnog uit elkaar!"

"We hebben geen geheimen voor elkaar" heb ik heel wat getrouwden horen zeggen. Dat is een mooie waarde in een huwelijk. Sommige mensen lopen echter rond met geheimen die ze maar liever niet in het licht brengen. Een (geanonimiseerd) voorbeeld uit de praktijk.

Een vrouw vraagt hulp omdat ze vindt dat haar man veel te losjes met andere vrouwen om gaat. Zo zag ze op Instagram foto's van hem met een vrouwelijke collega, waarbij ze hen samen veel te close vond. Als we doorpraten wat de drempels zijn die ze ervaart om er over te praten komt het er uit: "Ik vind niet dat ik het recht heb hem dit aan te rekenen." Als we zoeken hoe ze dat 'recht' kennelijk niet denkt te hebben vertelt ze hoe ze twee jaar voor ze met haar man trouwde een veel te intieme avond met een andere vriend heeft gehad. Ze had toen al verkering met haar huidige man en heeft het hem niet verteld omdat ze zich er enorm voor schaamde en zeker wist dat ze echt met hem wilde trouwen. "Ik heb daar ook nooit spijt van gehad, maar nu voelt het dat ik bij hem in de schuld sta, terwijl hij dat niet eens weet! Als ik het hem vertel spat ons huwelijk alsnog uit elkaar, terwijl we al 15 jaar getrouwd zijn!"

Een lastig dilemma. Wat is nu wijsheid en wat is open en eerlijk? Mag ze hem wel vertellen over haar moeite met die foto's, maar kan ze gelijktijdig verzwijgen dat ze zelf niet eerlijk is geweest? Ondanks dat ik zelf als Christen een overtuiging heb over huwelijkstrouw en openheid helpt het mij vooral om in zulke gesprekken niet de houding aan te nemen dat ík moet oordelen over wat nu wel of niet de juiste keuze is. Liever help ik ze beiden om zodanig in contact te zijn dat ze groeien in onderling vertrouwen, ook als er moeilijke onderwerpen moeten worden besproken. Uiteindelijk durft ze wel te vertellen welke moeite ze met de foto's heeft, nadat ze voor zichzelf heeft vastgesteld dat ze hem niet wil veroordelen, maar juist verbonden wil blijven. Het blijkt voor hen de sleutel naar een stuk herstel. In het begin, toen ze hem vertelde waar het over ging, voelde hij zich nogal aangevallen. Maar toen hij merkte dat het haar juist ging over op een golflengte zitten en dat ze hem niet veroordeelde of verdacht van vreemdgaan ontspande hij zich in het gesprek. Hij kreeg de mogelijkheid uit te leggen wat de sfeer was waarin de foto's werden gemaakt en zij kon uitleggen hoe zij die foto's beleefde zonder die context. Ze konden elkaar erkenning geven en aan elkaar uitleggen wat ze nodig hadden naar de toekomst toe. En nee, ze heeft niet verteld wat er lang geleden is gebeurd. Juist door er over te praten en het uit elkaar te pluizen kon het meer 'verleden' worden en kon ze net als hij oprecht uitspreken dat ze geen geheimen in hun huidige leven wil hebben.

Hoe denk jij hierover? Had ze het eigenlijk wél moeten vertellen? Is dit het wegmoffelen van iets belangrijks?

In dit voorbeeld is het geheim in te pakken als iets uit een ver verleden. De realiteit is dat in veel gevallen vreemdgaan behoorlijk lang (soms vele jaren) voortduurt en een steeds maar groeiend geheim wordt. Degene die het geheim heeft, ontwikkelt een steeds groter stuk in zijn brein (qua gevoel, belevenissen, historie) waartoe de ander absoluut geen toegang mag hebben. Het betekent dat er een continue houding moet zijn om dat geheime stuk in het brein te bewaken en te zorgen dat het nergens merkbaar aan is. Dat betekent dat er minder spontaan en voorzichtiger moet worden geleefd, gedacht, gereageerd etc. Het kan niet anders of dit heeft impact op de relatie. Er ontstaan minder diepgaande gesprekken (want hij/zij zou eens moeilijke vragen kunnen stellen) en het wordt 'gewoon' dat er een gedeeltelijke kloof is.

Het is een akelige consequentie van vreemdgaan dat het vaak met geheimzinnigheid gepaard gaat, die - als ze eenmaal in het licht wordt gebracht - vaak een explosief vervolg krijgt. Bijvoorbeeld: de man die eindelijk na vele jaren opbiecht hoe hij via chatcontacten regelmatig vreemd gaat beleeft door het vertellen van dat geheim een stuk opluchting: 'nu is het er eindelijk uit en hoef ik niet meer geheimzinnig te doen.' Zijn vrouw daarentegen moet in zeer korte tijd 'van 0 naar 100' en is, zeker op dat moment, er helemaal niet aan toe om hem erkenning te geven dat hij deze constructieve stap nu zet. Hoe dan ook, bij het omgaan met dergelijke geheimen is het eigenlijk altijd noodzakelijk om hulp van derden in te schakelen.

Vreemdgaan en kinderen: "Ik ga er niet over liegen tegen de kinderen dat jij ons huwelijk ver**** hebt!"

Een ander aspect van vreemdgaan (een andere 'scherf') is de schade voor kinderen. Kinderen spelen namelijk onbedoeld vaak een rol bij de affaires van een van de ouders. Voor een echtgenoot is vreemdgaan van de partner al bedreigend, voor kinderen is de affaire van een ouder zéker niet minder ingrijpend. Hier is veel over te zeggen, maar om dit artikel niet te lang te maken volsta ik met het kort aanstippen van een aantal onderwerpen:

• Een kind betrekken bij het geheim van een vreemdgaande ouder. Er is weinig fantasie voor nodig om te bedenken wat voor schade het een kind doet als bijv. een vader hem/haar streng verbiedt 'om tegen mama te vertellen dat tante Emma hier was vanavond'. Ingewikkeld genoeg kan het hebben van zo'n speciaal papa-ik geheimpje zorgen voor een gevoel van meer verbondenheid, waardoor het kind later in een groot conflict kan geraken als het inziet wat er werkelijk gebeurde.

• Een bondje tussen een bedrogen ouder en het kind. Niet alleen de vreemdgaande ouder, maar soms juist ook de ouder die twijfels heeft over de partner kan een kind betrekken in een geheim. Een kind kan dan worden ingezet als 'spion' om bijvoorbeeld te vertellen 'hoe lang papa met die andere mevrouw aan het bellen was'. Of een moeder vraagt haar pc-vaardige dochter om het wachtwoord van de laptop van papa even te helpen vinden om zo in zijn e-mail te kunnen kijken.

• Het kind de vreemdgaande ouder laten veroordelen. Hoe groot ook het verdriet of de woede vanwege een bedrogen echtgenoot, uit liefde voor een kind is het belangrijk het kind nooit te betrekken bij die volwassen gevoelens. Het kind wordt óók wat aangedaan (een ouder blijkt onbetrouwbaar te kunnen zijn), maar dat is een ander onrecht dan de bedrogen echtgenoot ondergaat. Onbedoeld wordt het kind in een loyaliteitsconflict gebracht. Het is belangrijk dat kinderen ook los van de contacten met beide ouders hulp krijgen in een dergelijke situatie. Dit vereist tact en zelfbeheersing bij de bedrogen ouder én het vereist ook tact bij de verantwoordelijke ouder. Een voorbeeld hoe dit mis kan gaan: een vrouw die langdurig vreemd was gegaan gaf aan dat ze een tijdje bij haar ouders ging wonen om tot rust te komen en thuis onnodige spanning te voorkomen. Ze vroeg haar echtgenoot om tegen de kinderen te zeggen dat 'mama een beetje overwerkt was en rust nodig had' waarna de echtgenoot reageerde dat hij weigerde te liegen tegen de kinderen omdat zíj het huwelijk kapot had gemaakt. Beiden bereiken zo iets wat ze niet willen: de kinderen worden meegetrokken in hun strijd/proces.

• Familiegeheimen. Kinderen kunnen ook lijden aan jarenlange geheimen. Zo vertelde een man bijvoorbeeld dat hij al vanaf 10 jarige leeftijd wist dat zijn vader ook een andere vrouw had. Toen zijn vader het 8 jaar later 'opbiechtte' en zei dat het de afgelopen maanden had gespeeld, waarna zijn ouders scheidden, durfde zijn zoon hem er niet mee te confronteren. Het maakte dat hij een levenslange afstand tot zijn vader hield omdat het vertrouwen ernstig beschadigd was én hij zijn vader kwalijk nam dat na de scheiding zijn moeder niet goed verzorgd werd. Een ander soort familiegeheim is als een kind door bijvoorbeeld medisch onderzoek ontdekt dat de vader niet de biologische vader kan zijn. Dat levert een enorme last op voor dat kind.

• Kinderen als wapen inzetten. Kinderen kunnen manipulatief door de ene of andere ouder worden ingezet. Een bedrogen echtgenoot kan (vanuit begrijpelijke woede) bij een scheiding de vader de omgang met kinderen proberen te ontzeggen. Maar ook een verantwoordelijke echtgenoot kan de kinderen inzetten als manipulatie als hij bijvoorbeeld zijn vrouw onder druk zet om hem toch nog te vergeven en 'een aller- allerlaatste kans te geven', omdat ze anders de kinderen ongelukkig maakt.

Er is natuurlijk veel meer te zeggen over kinderen en vreemdgaan. Wat het anders maakt dan vrijwel alle andere 'scherven' is dat het kind altijd een band blijft houden met de ouders, ongeacht of ze scheiden of zoeken naar herstel. Ex-vaders en Ex-moeders bestaan niet. Het kind is levenslang loyaal aan de ouders, ongeacht hun positie in een situatie van vreemdgaan. Zij moeten dus worden beschermd om niet meegezogen te worden in alles wat speelt tussen hun ouders.

Volgende keer

In het volgende (waarschijnlijk laatste) artikel rond het thema vreemdgaan gaat het over een stappenplan dat echtparen kan helpen om te werken aan herstel. Het gaat niet om een kant en klare methode die altijd werkt, maar de gedachten achter de stappen kunnen helpen om in te zien of herstel mogelijk is of niet.

Heb je vragen of heb je zelf wat meegemaakt wat je (al dan niet anoniem) wilt delen? Mail dan naar marnix@remembertolive.nl

Disclaimer

Voor de uitgebreide disclaimer, zie onderaan het 1e artikel in deze serie.

Nog even iets belangrijks... 
Wil je dit artikel of deze blog delen? Je helpt er een ander mee én mij! En dat is voor jezelf denk ik ook een prettig gevoel. Probeer maar eens ;-)

Delen kan heel simpel met de icoontjes hieronder naar Facebook, Twitter, LinkedIN of als link die je bijv. kunt e-mailen.

Wil je updates per e-mail ontvangen als er een nieuwe blog is? Schrijf je dan hieronder in. Let op: de e-mails komen bij sommige mensen in hun map voor ongewenste-mail. Als je de afzender als 'vertrouwd' accepteert gebeurt dat niet weer.