Huwelijk - 6. Vreemdgaan - overspel - affaires (3): Is herstel mogelijk?

Deze keer: wat te doen na overspel? ++ Overspel en familie ++ Vertrouwen herstellen na vreemdgaan

Wat doe je als het fundament van je relatie ineens instort? Vreemdgaan laat diepe sporen na, maar kan er ook herstel zijn?

Inleiding: scherven lijmen - is herstel na vreemdgaan mogelijk?

Dit is het derde artikel over het thema vreemdgaan/overspel/affaires of welke term jij ook gebruikt. In het eerste artikel (Hier vind je het) keken we vooral naar de reden waarom vreemdgaan zo'n groot onderwerp is en werd uitgelegd hoe vertrouwen ernstig beschadigd raakt door vreemdgaan. In het tweede artikel (hier te vinden) keken we naar de scherven die vreemdgaan veroorzaakt, en ook naar familiegeheimen. In dit derde artikel gaat het over mogelijkheden om scherven weer te lijmen, ook al gaan de breuklijnen nooit weg. Kun je de gevolgen van Vreemdgaan herstellen? Overleeft een huwelijk na een affaire?

Kun je de schade van vreemdgaan herstellen? En wie gaat/gaan dat doen?

In deze miniserie over vreemdgaan is al uitgebreid besproken hoe het komt dat een affaire zo'n verwoestend effect heeft op een huwelijk. Realiseer je dat 'de bom' soms pas vele jaren later barst. Degene die is vreemdgegaan kan soms al decennia rondlopen met dat geheim terwijl het voor de andere echtgenoot totaal nieuw is en inslaat als een bom. In de meeste huwelijken veroorzaakt zo'n feit een forse crisis. Het vertrouwen in de ander is ernstig beschadigd, wat er soms toe leidt dat men per direct niet meer in hetzelfde huis kan zijn. Maar wie gaat er dan weg? En hoe en wat vertel je aan kinderen?

Of je nu dader of slachtoffer bent, in beide gevallen heb je een groot probleem. Voor beiden kan ook de vraag actueel worden: is ons huwelijk nog te redden? In de afgelopen jaren heb ik gezien hoe er ook ontwrichting in de relatie ontstaat door de verschillende posities van 'dader' en 'slachtoffer'. Als daar geen goede zorg voor is, is het risico groot dat vanuit die ongelijkheid het extra moeilijk is elkaar te bereiken.

De verantwoordelijke voor het vreemdgaan kan er voor kiezen om berouw te tonen en excuses aan te bieden. De timing daarvan ligt gevoelig. Als het te vroeg is, kan het voor de andere partner voelen of hij/zij gedwongen wordt om hier nu al op te reageren. Maar als het te laat komt, kan het juist ook de pijnlijke wond veel te lang open laten liggen, waardoor er op geen enkele wijze vertrouwen hersteld wordt.

In de volgende paragraaf tref je een stappenplan aan van stappen die tot herstel kunnen leiden. Belangrijk daarbij is dat beiden elkaar de ruimte geven om in vrijheid te kiezen of men wel/niet aan een stap toe is. Als degene die vreemdgegaan is zich zodanig schuldig voelt dat hij/zij ongeveer alles wil accepteren van de ander, worden de spotlights veel te veel op die ander gericht. Die krijgt dan in korte tijd te verwerken: 'mijn echtgenoot is vreemdgegaan' - hoe voel ik mij daarover? - en 'er ligt druk bij mij omdat ik een volgende stap moet zetten'. En juist dat laatste kan soms veel te vroeg voelen. Dan is er vooral boosheid en ontwrichting van gevoelens en wil diegene nog helemaal niet nadenken over welk vervolggesprek ook maar. Ook kan het nodig zijn (en dat kost tijd) om andere vertrouwenspersonen te zoeken met wie men hierover kan spreken omdat degene die het meest nabij was (de echtgenoot) juist niet de geschikte persoon is om hierover te hulp te schieten.

Ook de dader heeft begeleiding nodig om te helpen het zicht op zichzelf scherp te krijgen én te bepalen welke gevoelens hierbij komen kijken en wat men hiermee wil doen.

Een laatste punt hierover: familie en vrienden kunnen op zo'n moment dat de affaire bekend wordt van grote waarde zijn, maar evengoed juist ook een grote last met zich meebrengen. Dat laatste gebeurt als men partij kiest en uit zorg voor de broer/zus/vriend/vriendin aan gaat dringen op een echtscheiding. Vaak werkt zulke 'hulp' averechts omdat het niet hoeft samen te vallen met de gevoelens van de benadeelde persoon. Die kan bijvoorbeeld nog vol ongeloof zitten en met een enorme afkeer van een eventuele scheiding (of positief gezegd: verlangen naar herstel van wat goed was). Als familie dan juist aandringt om 'die rotzak' de deur uit te gooien, is dat schadelijk voor het eigen proces, maar (indien er kinderen zijn) zeker ook voor die kinderen.

10 stappen naar herstel van vertrouwen na vreemdgaan

Jaren geleden vond ik een stappenplan van Elvina Lui en Megaera Lorenz voor herstelgesprekken na een affaire. Ik paste het stappenplan aan en vertaalde het. Hieronder beschrijf ik de stappen kort:

1. Stop met liegen. Herstel vertrouwen en betrouwbaarheid

   Het vertrouwen van de ander is al ernstig beschadigd. Kies er voor de volle waarheid te vertellen, ook als die nog ernstiger is dan wat je al vertelde. Láter pas komen met nieuwe gebeurtenissen doet alle herstelpogingen van het vertrouwen teniet - sterker nog: waarschijnlijk raak je nog verder van huis dan je al was.Het vertellen van 'alles' is niet alleen ter voorkoming van dat de ander het zelf later ontdekt, maar het zorgt er ook voor dat JIJ weet dat je alles hebt verteld en niet meer met geheimen en leugens wil rondlopen. Dat is een voorwaarde (en een noodzakelijke eerste stap) om een geloofwaardige poging tot herstel van vertrouwen te doen.

2. Beëindig je relatie met de ander met wie je je partner bedroog resoluut!

   Los van welke reden je ook had om de relatie met de ander op te bouwen, verbreek die open en eerlijk. Dat wil niet zeggen dat je het moet doen op een manier die die 'vreemde' onnodig beschadigt en neerzet als de oorzaak van jullie huwelijksproblemen. Maar de (soms pijnlijke) werkelijkheid dat deze relatie er nooit had mogen zijn en nu ook helemaal wordt beëindigd, moet duidelijk worden gemaakt naar zowel degene met wie je een relatie aanging, als ook aan jouw bedrogen partner.Ik kom wel eens tegen dat mensen toch nog zo'n relatie op een waakvlammetje willen laten staan. Als 'gewone' vriend(in) of 'voor het geval ons huwelijk het toch niet redt'. Als je dat laatste denkt ben je vanaf het begin al niet betrouwbaar in je poging om het huwelijk te herstellen.

3. Overspel is 100% een keuze

   In de eerdere artikelen kwam al ter sprake dat er uiteenlopende omstandigheden kunnen zijn waarbinnen overspel ontstaat. Als je dat echter verwart met dat je toch 100% verantwoordelijk bent voor je handelen ontstaat een onwerkbare situatie waarbinnen herstel moeilijk tot onmogelijk zal zijn. Immers: als jij zelf maar deels aansprakelijk bent, dan is er dus nog iemand anders die jullie huwelijk heeft opgeblazen. En ben jij én je partner daar dan samen slachtoffer van? Het vertroebelt het zicht op de situatie dat je ongeacht de situatie altijd een keuze hebt.

   Verwar dit niet met het feit dat je partner niet óók een verantwoordelijkheid kan hebben gehad in het ontstaan van het overspel. Als dat al zo is, is hij/zij niet vervangend verantwoordelijk (met jou samen), maar heeft hij/zij een eigen verantwoordelijkheid voor wat er scheef is gegaan. Een praktisch voorbeeld: een man vertelt aan zijn vrouw dat hij vreemd is gegaan met een collega gedurende vele maanden. De vrouw is geschokt, teleurgesteld en woedend. Ze doet haar verhaal bij vrienden. Helaas is de man van dat stel veel te close in zijn troost en tot beider verrassing ontstaat er een veel te ver gaande intimiteit tussen hen. Als haar eigen man dit hoort zegt hij 'dus jij bent nu óók vreemd gegaan. Ik voel me nu minder schuldig.'  Maar zo werkt het niet! Je kunt niet ernstige gebeurtenissen tegen elkaar wegstrepen. De vrouw kan dus ook niet zeggen 'Ja sorry hoor, dat had ik niet moeten doen, maar dat was maar 1 avond, terwijl jij maandenlang vreemd ging. Dat vind ik veel erger'. Het is een nieuw probleem in hun huwelijk waarbij de noodzaak van herstel van vertrouwen eens te meer duidelijk is.

4. Beantwoord vragen

   Om vertrouwen te herstellen moeten er geen onnodige geheime kamertjes zijn. Geef je partner het recht je alles te vragen, waarbij jij zult proberen al die vragen te beantwoorden. Door die mogelijkheid duidelijk af te spreken, kunnen jullie aan herstel van vertrouwen werken. Vertrouwen is immers dat het beeld in je hoofd past bij wat de ander doet. Daarvoor moet je dus (nadat een affaire bekend is geworden) ruimte geven om het beeld in het hoofd van de ander (over jou) weer compleet en waarheidsgetrouw te krijgen.De 'bedrogen' echtgenoot moet zich wel realiseren dat vragen weliswaar duidelijkheid kunnen geven, maar ook een pijnlijke waarheid in beeld kunnen brengen. Stel dus vooral vragen die je nodig hebt om met je echtgenoot als echtgenoot verder te kunnen, en niet vragen die lijken op een politieonderzoek en waarmee je informatie krijgt die je beeldvorming onaangenaam precies invult.

5. Heb geduld als je partner haar vertrouwen in jou laat helen

   Het herstellen van vertrouwen gaat langzaam en vereist veel relationele ontmoetingen. Vertrouwen kan na een affaire onmogelijk binnen een dag hersteld zijn. Tragisch is dat juist bij een intense relatie de schade qua vertrouwen extra groot is. Je kende elkaar 'door en door' dacht je, maar dat blijkt niet terecht te zijn geweest. Wat ik in gesprekken met een echtpaar ingewikkeld vind is de situatie dat de verantwoordelijke voor de affaire zegt: 'hoor eens, ik heb excuus aangeboden en ik moet ook verder met mijn leven: ik wil wel weten waar ik aan toe ben, dus over 6 weken moet duidelijk zijn of je verder met mij wilt of niet'. Zeker als de echte reden daarvan is dat diegene, bij definitief crashen van het huwelijk, alsnog door wil gaan met degene met wie hij/zij een affaire had, is zo'n ultimatum zinloos.

6. Laat je partner weer ontdekken dat die echt nummer 1 is

   Tijdens het overspel ontstond er een situatie dat die nieuwe persoon op delen van je leven belangrijker mocht zijn dan je echtgenoot. Laat zien dat je werkelijk weer 100% loyaal wilt zijn aan je echtgenoot.

7. Bespreek hoe je omgaat met vrienden en familie

   In de meeste huwelijken hebben partners gezamenlijke vrienden en is de wederzijdse familie ook vertrouwd geworden. Na een affaire kan dat plotseling allemaal veranderd lijken te zijn. Een open gesprek over wat je beiden wel/niet wilt qua contacten met familie is noodzakelijk. Net als bij de andere stappen is het aan te bevelen zo'n gesprek met een hulpverlener samen te voeren om te helpen evenwicht in het gesprek te bewaren. Het narratief (verhaal) dat verteld wordt aan 'de buitenwereld' moet goed zijn afgestemd en voor beiden acceptabel zijn. Anders ontstaat er een extra splitsing omdat de een bijvoorbeeld tot in details alles heeft verteld aan zijn/haar familie, terwijl de ander dat niet weet, maar wel geconfronteerd wordt met een sterk veranderde houding van die familieleden.

8. Zoek beiden hulp om over jullie huwelijk te kunnen praten

   Niet alleen gezamenlijk, maar zeker ook individueel is er hulp nodig. Hoe kon dit ontstaan, hoe kon het blijven bestaan, wat zegt het over de mooie momenten in jullie relatie dat er toen ook al die akelige werkelijkheid van de affaire was? Mensen bouwen hun zelfvertrouwen op met behulp van betrouwbare relaties. Als er juist in de huwelijksrelatie een grote onbetrouwbaarheid bleek te zijn, kan dat de benadeelde partner ook in grote vertwijfeling brengen over zichzelf. Zo zei iemand eens: "nu ik al die jaren 100% vertrouwen had zonder ook maar enige terughoudendheid én nu weet dat dat niet terecht was, vertrouw ik mijzelf niet meer. Mijn beoordelingsvermogen is kennelijk incompleet en naïef." Het is duidelijk dat hier hulp nodig is voordat er gesprekken kunnen worden gevoerd over het eventuele herstel van de relatie.

9. Vernieuwing van jullie relatie

   Je kunt niet terug naar het oude en vertrouwde. De enige mogelijkheid is (hoe moeilijk het ook zal zijn) om samen een nieuwe fase van jullie relatie in te gaan, waarbij je samen besluit wat je wel en niet wilt meenemen uit de vorige fase. Ook zal er in deze nieuwe fase aandacht moeten zijn aan open gesprekken waarin men elkaar vragen mag stellen die er op gericht zijn te voorkomen dat er nog een nieuwe verwijdering/affaire zou ontstaan.Ondanks dat er vaak een dader en een slachtoffer is, hebben beiden het recht (en de plicht) een besluit te nemen of men werkelijk deze nieuwe fase van de relatie in wil gaan.

10. Als er kinderen zijn

    Zeker bij jonge kinderen die nog thuis wonen is het belangrijk dat ze (binnen hun belevingswereld) duidelijk te horen krijgen dat papa én mama beiden van hen houden en blijven houden. Concepten als 'vreemd gaan' zijn voor jonge kinderen niet te begrijpen. Het kan nodig zijn samen afspraken te maken in welke termen je (liefst samen) het aan kinderen uitlegt. Zorg ook voor vertrouwenspersonen waar de kinderen bij terecht moeten kunnen zodat zij hun verhaal kwijt kunnen en ook hun positie in het oog wordt gehouden.

Het is onmogelijk recht te doen aan elke specifieke situatie met bovenstaande 10 aandachtspunten. Wat in alle relaties (en zeker ook indien er herstel nodig is) aan de orde is, is de balans van geven en ontvangen. In het volgende artikel in deze serie over huwelijksrelaties zal het daarover gaan.

Volgende keer

In de serie over huwelijksrelaties is de miniserie over vreemdgaan nu afgerond. Heb je vragen? Stel ze gerust, dan worden die meegenomen in een later artikel. Volgende keer zal het gaan over de balans van geven en nemen in een huwelijksrelatie. Hoe werkt het nou in de praktijk dat de relatie wordt verstevigd door geven en ontvangen?

Heb je vragen of heb je zelf wat meegemaakt wat je (al dan niet anoniem) wilt delen? Mail dan naar marnix@remembertolive.nl 

Disclaimer

Voor de uitgebreide disclaimer, zie onderaan het 1e artikel in deze serie.

Nog even iets belangrijks... 
Wil je dit artikel of deze blog delen? Je helpt er een ander mee én mij! En dat is voor jezelf denk ik ook een prettig gevoel. Probeer maar eens ;-)

Delen kan heel simpel met de icoontjes hieronder naar Facebook, Twitter, LinkedIN of als link die je bijv. kunt e-mailen.

Wil je updates per e-mail ontvangen als er een nieuwe blog is? Schrijf je dan hieronder in. Let op: de e-mails komen bij sommige mensen in hun map voor ongewenste-mail. Als je de afzender als 'vertrouwd' accepteert gebeurt dat niet weer.