Relatieproblemen en zelfonthulling (Lezersvraag)

Zelfbeeld, de balans van geven en nemen én een lezersvraag

Dit artikel verbindt de afgelopen twee series met elkaar aan de hand van een lezersvraag.

Mijn doel met dit soort artikelen is om de lezer nog meer te helpen om de onderwerpen van deze blog toe te passen in de eigen relaties. Ook als een lezersvraag totaal niet een vraag is die in jouw hoofd speelt, kun je aan het artikel wel degelijk veel hebben qua uitleg en toepassingen.

En vast geen verrassing: nieuwe vragen zijn altijd welkom!

Voor de duidelijkheid: vragen worden door mij soms wat aangepast om ze volledig anoniem te kunnen plaatsen, maar wel op zo'n manier dat de vraagsteller er nog evenveel aan heeft.

Even tussendoor: dank voor de vele reacties op de enquête die al binnenkwamen! Mocht je nog mee willen doen, je vindt hem hier en hij blijft nog een weekje 'open'.

Wat was de vraag nu precies?

De vraagstelster had de serie over geven en nemen gelezen. Zij kwam daarin regelmatig de term 'zelfonthulling' tegen. Wil je dat zelf teruglezen, lees dan artikelen 2,4 en met name artikel 5 van de serie over de balans van geven en nemen. Zelfonthulling werd daar genoemd als belangrijk hulpmiddel in een relatie. Haar vraag was (aangepast):

"Zelfonthulling van mij naar mijn man lukt niet goed. Als ik mij kwetsbaar opstel en iets persoonlijks deel reageert hij daar vaak afwijzend op of voelt zich aangevallen. Ik voel me dan juist minder verbonden met hem en voel me ook (nog) minder gezien. Hoe kan ik toch aan zelfonthulling doen?"

Het probleem dat ze beschrijft komt regelmatig voor, ook al verschillen de achterliggende oorzaken. Omdat juist zelf-onthulling een belangrijk hulpmiddel is om in een relatie samen te groeien, is het een belangrijke vraag met een behoorlijke impact. Immers: als het echt niet lukt met je partner om je zo te verbinden dat je wederzijds elkaar écht ziet, dan is dat een serieuze bedreiging van de relatie.

Van de positieve kant bekeken: zelfonthulling biedt juist ook kansen op mooie gesprekken. Om dat te illustreren beginnen we met een kort inkijkje in een gesprek tussen de inmiddels bekende Jort en zijn vrouw Marjo.

Jort en Marjo in gesprek - mét zelfonthulling

Net als in eerdere verhalen wordt er een toelichting op het gesprek gegeven in een andere tekstkleur.

Jort en Marjo hebben een gezellig avondje gepland. Of eigenlijk: Marjo kwam met het idee en Jort vond het wel prima. Haar plan was om de kinderen op de normale tijd avondeten te geven en naar bed te brengen en daarna pas samen te gaan eten. Mia van 5 vond het maar wat vreemd dat ze al gingen eten voordat papa thuis was en dat mama zelf niets ging eten. Als Jort iets na 7 uur thuis komt liggen de kinderen al op bed. Marjo is de tafel gezellig aan het dekken met kaarsen en het mooie servies. "Wow, dat is leuk thuiskomen zo! Een 'dinner for two' vanavond!" zegt Jort en hij geeft Marjo een knuffel.

Alvast even over zelf-onthulling. Voor zelfonthulling is vertrouwen nodig en 'je gezien voelen'. Jort ontvangt al de prettige thuiskomst die Marjo aan hem geeft en Marjo ontvangt zijn erkenning voor haar idee en de gezellige invulling. Een goede setting en sfeer helpen bij de stap naar zelf-onthulling. "Reken er maar op dat we lekker lang dineren" zegt Marjo met een knipoog. "Ik heb een vijfgangendiner laten brengen die we zelf even moeten opwarmen."

De maaltijd verloopt gezellig. Ze praten over van alles en vooral Jort is uitgebreid aan het vertellen over zijn werk. Hij vertelt dat hij een nieuwe collega mag aannemen die als zijn binnendienst-collega nauw met hem gaat samenwerken. Hij zegt: "Er zijn twee kandidaten die gesolliciteerd hebben. Eentje ken jij trouwens: Nora die bij jou in de klas heeft gezeten vroeger. De ander is een oudere man die je niet zult kennen."

"O, wat grappig dat Nora gesolliciteerd heeft" zegt Marjo. De woorden zijn positief, maar Jort meent in haar stem iets te horen waardoor hij zich afvraagt wat ze bedoelt. Voor zelf-onthulling kan het enorm helpen als de ander een 'onthullende vraag' stelt terwijl hij ook een stukje van zichzelf laat zien. "Marjo, misschien is het alleen maar mijn gedachte hoor, maar als ik je dat zo hoor zeggen denk ik: 'Hoe vind je het eigenlijk dat je klasgenootje bij ons solliciteert?'" (Jort houdt het heel goed bij zichzelf in zijn formulering).

Marjo is even stil. Jorts vraag vindt ze ingewikkeld. Niet al te lang nadenkend zegt ze: "Ja, hoe ik dat vind? Prima natuurlijk. Maar werk je niet liever met een man samen?"

Jorts eerste reactie is om te vragen wat dat nou uitmaakt, maar hij bedenkt zich. Hij stelde de vraag aan Marjo niet zomaar realiseert hij zich. Zelf zit hij al tijden met de vraag waarom Marjo hem altijd appjes stuurt of even kort belt als ze weet dat hij een dag op stap is met een vrouwelijke collega. Hij neemt de stap: "Weet je Marjo, ik vind het lastig om te vragen, maar ik denk wel eens dat je jaloers bent als ik met vrouwelijke collega's werk. Herken je dat?" Marjo is een tijdje stil. Ze laat zich graag afleiden door de oven die in de keuken piept omdat de volgende gang klaar is. In de keuken denkt ze intussen na. Ze weet ten diepste best wat haar angsten zijn, maar daar kan ze Jort toch niet mee lastig vallen? Dat zij inderdaad jaloers is, is toch niet zijn probleem? Hij heeft haar nog nooit bedrogen.

Ze hoopt als ze de volgende gang op tafel zet dat Jort intussen aan iets anders is gaan denken, maar als ze hem aankijkt ziet ze vragende ogen. Ze voelt zich vol schieten en begint te huilen. Als iemand iets 'dieps' gaat vertellen gaat dat vaak gepaard met emoties. Eerlijk gezegd: een goed signaal...

Jort komt naast haar zitten en troost haar: "Kun je vertellen wat er in je hoofd om gaat? Ik denk dat we het voor ons samen beter is als je het vertelt dan dat je er zelf mee rond blijft lopen." Lief dat hij dat zegt, maar zou hij zich realiseren dat ze misschien ook heel pijnlijke dingen kan gaan zeggen? Marjo komt wat tot rust en begint te vertellen: over haar angst dat Jort haar zal bedriegen net als haar eigen vader met haar moeder jarenlang heeft gedaan. Jort wist daar wel iets vanaf, maar niet dat Marjo het al jarenlang wist voordat haar moeder het zelf merkte.

Als ze uitgepraat is zegt Jort: "Ik ben blij dat je het vertelde. Eerlijk gezegd dacht ik wel eerst: 'ben je gek, ik zou dat toch nooit doen!' maar toen bedacht ik dat ik je angst wel begrijp omdat je het jarenlang als kind hebt meegemaakt. Zelfonthulling lokt zelfonthulling uit. Jort zegt niet alleen maar zalvende woorden, maar vertelt ook zijn eigen gedachten en gevoelens.

Een vijfgangendiner met een goed gesprek duurt langer dan we hier kunnen beschrijven. We laten ze dus hier achter.

Wat is zelf-onthulling en waarom is het zo belangrijk?

Ik leg in een aantal korte opmerkingen uit waarom zelf-onthulling zo belangrijk is voor relaties. Om je te helpen de draad van het verhaal goed vast te houden: in deze paragraaf gaat het over zelfonthulling in verband met geven en nemen in een relatie. In de volgende paragraaf kijken we naar het belang van zelf-onthulling bij de ontwikkeling van je 'zelf'. Maar eerst dus: de rol van zelf-onthulling in het geven en nemen in relaties:

In de kern heeft ieder mens de behoefte om van waarde te zijn / zichtbaar te worden / er toe te doen. Daarvoor heeft een mens relaties nodig. Je kunt eindeloos voor een spiegel staan, maar dat vervult niet wezenlijk die basisbehoefte om zichtbaar te zijn. Een relatie tussen twee mensen wordt zichtbaar doordat er wordt gegeven en ontvangen.

Over geven en ontvangen is veel te zeggen (mocht je het niet gelezen hebben, hier vind je het begin van die serie artikelen). Voor dit verhaal is vooral van belang:

1. In horizontale (gelijkwaardige) relaties horen geven en nemen in balans te zijn volgens beide partijen.

2. Geven heeft vooral waarde voor gever en ontvanger als het gezien wordt en als passend wordt ervaren.

3. Als geven langdurig niet gezien wordt, zorgt dat er voor dat iemands credits uitgeput raken. Dat wil zeggen: de bereidheid om te geven neemt af of verdwijnt. Denk aan een soort voorraadtankje waaruit je energie nodig hebt om iets te geven aan een ander. Als die leeg raakt (het krediet / de credits raken op) wordt geven moeilijk of onmogelijk.

Het is dus van belang dat iemand in een relatie aan de ander kan laten zien of laat weten:

1. Wat hij (of zij natuurlijk) vindt van wat hij krijgt (welke waarde hij hecht aan wat hij krijgt);

2. Wat hij nodig heeft (graag zou willen krijgen)

3. Hoe hij geeft of zou willen geven aan de ander (waardoor die ander makkelijker kan zien wat zij op haar beurt krijgt, welke waarde ze daaraan geeft etc.)

Voor deze 3 punten is zelfonthulling nodig: de persoon is in staat te vertellen wat er in hem om gaat. Samengevat is dit de kern:

Om zichtbaar te worden in de relatie hebben beide personen het nodig om aan zelfonthulling te kunnen doen en dat ook te kunnen zien/ontvangen van de ander.

Zelf-onthulling is dus belangrijk voor de persoon zelf (het helpt om zichtbaar te worden naar de ander), maar het is ook belangrijk voor de kwaliteit van de relatie.

Stel je eens voor dat een man en vrouw een huwelijk hebben waarin ze aan elkaar geven op basis van inzichten die ze halen van een algemene website over romantische relaties. Alhoewel er misschien toevallig eens iets zal worden gegeven wat de ander echt fijn vindt en nodig heeft, zal de relatie snel flinke schade oplopen en zullen de beide personen zich echt niet gezien voelen.

In een later artikel zullen we nog eens een laagje dieper gaan, waarbij ik het ook zal hebben over de eerste bladzijden uit het oudste boek uit de geschiedenis van de mensheid: de Bijbel, waarin Adam en Eva elkaar ontmoeten, aan zelfonthulling doen en (niet altijd...) passend geven en ontvangen.

In deze paragraaf keken we naar het belang van zelf-onthulling in verband met de balans van geven en nemen. Maar er is nóg een belangrijke rol voor zelf-onthulling: de relatie met je zelf-beeld.

Waarom zelf-onthulling nodig is om jezelf te worden en te blijven

In de serie over je zelf-beeld (hoe 'wordt' je ik) is uitgelegd hoe de ene mens de andere helpt om zichzelf te ontdekken en te vormen door zelfvalidatie (simpel gezegd: je zelf ontdekken door je interactie met de ander). Wil je dat (nogmaals) lezen dan vind je dat artikel hier.

Een partner-relatie heeft een grote rol in de ontwikkeling van je persoonlijkheid - je 'zelf'. De ander reflecteert op jouw doen en laten, maar ook op wat je zegt, denkt en voelt. Voor die laatste twee is wel nodig dat je vertélt wat je denkt en voelt: de zelf-onthulling.

De ander is als het ware een spiegel voor jou die je meer vertelt dan een echte spiegel. De ander geeft je feedback over hoe je van waarde bent, of je er mag zijn etc.

Als zelfonthulling niet mogelijk is betekent dat dat er een blokkade is om in de relatie je zelf (en de ander) echt te kennen en om door de relatie ook te ontwikkelen. Samengevat:

Om jezelf te (blijven) kennen en te ontwikkelen in een huwelijk is het nodig dat zelf-onthulling een plek in de relatie heeft.

Hoe kan zelfonthulling verstoord raken?

Het belang van zelfonthulling is in de vorige twee paragrafen uitgelegd. Er zijn vele redenen waardoor zelfonthulling verstoord kan raken in een relatie. Ik noem een aantal die (vaker) voorkomen, waarbij je (als je leestijd wilt besparen) gerust alleen de kopjes kunt lezen. Dat is voor de lijn van het verhaal voldoende.

• Beschadigd vertrouwen: zelfonthulling vraagt om kwetsbaarheid. Je vertelt immers niet een verhaaltje of draait een standaard script af, maar je laat iets zien van je 'zelf' wat zonder dat je het verteld zou hebben verborgen is voor de ander. Daarom heet het ook zelfonthulling. Als het vertrouwen beschadigd is dat de ander zorgvuldig met die kwetsbaarheid om kan gaan, is er minder of geen bereidheid om tot zelfonthulling te komen. Vertrouwen kan op vele manieren beschadigd raken. Als er eerder op een pijnlijke gereageerd werd, door vreemd-gaan, verslavingen etc., maar ook door conflicten in de relatie waardoor de bereidheid tot zelfonthulling (je geeft een inkijkje in jezelf) er (tijdelijk) niet is.

• Interne onzekerheid: als je (om welke reden ook maar) je niet veilig voelt om jezelf te laten zien, zal je niet aan zelfonthulling toekomen. Ik noem deze reden omdat hij los kan staan van de persoon met wie je de relatie hebt. Daarbij gaat het niet over 'schuld hebben' aan deze oorzaak, maar om het vinden van de mogelijkheid om tot verandering te komen. Dit onderwerp heeft ook veel te maken met je hechtingsstijl: je basale manier om met anderen om te gaan. Daarover begint volgende week een nieuwe serie artikelen.

• Psychische problematiek: als je partner of jijzelf een periode met psychische problematiek meemaakt (burnout, trauma, angsten etc.) kan het in die periode minder mogelijk zijn om tot zelfonthulling te komen. Dat kan al heel eenvoudig verlopen: een man raakt door stress op het werk in een ernstige burn-out en zit daarmee maanden thuis. Voor zijn vrouw kan dat die periode betekenen dat er minder ruimte is om tot zelfonthulling te komen. Dat hoeft geen probleem te zijn, mits ze er wel erkenning voor kan krijgen en het niet voor onbepaalde/onbeperkte duur is.

• Psychiatrische problematiek: er zijn diverse psychiatrische ziektebeelden die maken dat zelfonthulling minder of niet kan plaatsvinden. Denk aan ASS (autisme), mensen met aanleg voor psychoses, schizofrenie, borderline etc. Voor zelfonthulling is het wenselijk dat de ander in staat is empathisch te kunnen denken en voelen. Als dat (tijdelijk of altijd) niet mogelijk is, heeft dat grote gevolgen voor zelfonthulling. Let wel: ik zeg niet dat zelfonthulling dan niet mogelijk is, maar dat het gehinderd en in sommige gevallen geblokkeerd raakt door de stoornis.

• Communicatieproblemen: als een echtpaar niet goed in staat is om samen een constructieve dialoog te hebben maakt dat zelfonthulling moeilijk tot onmogelijk. Denk aan dit voorbeeld: een vrouw besluit om in een gezellige sfeer (kaarsje, wijntje) haar man te onthullen dat ze hem iets vertrouwelijks wil vertellen: ze voelt zich soms bang voor hem als hij boos is. Zo bang, dat ze dan niet meer durft te zeggen wat ze vindt. Als haar man haar hier erkenning voor kan geven en het kan zien als haar gevoelens, kan dit het begin van een goed gesprek zijn. Maar als hij zich aangevallen voelt en haar geïrriteerd zegt "dat hij toch echt niet zo'n bruut is als haar eigen vader altijd was!!" kan het gesprek stagneren en is dat voor haar een rem om een volgende keer aan zelfonthulling te doen.

• Disbalans in sociale interesse en vaardigheden: als de ene partner de behoefte heeft om vaak te vertellen hoe hij zich voelt, welke gedachten in hem omgaan etc., terwijl de andere partner dat zelf vrijwel nooit doet en ook weinig interesse heeft in dat soort gesprekken, kan dat zodanig ontmoedigend zijn dat beiden niet meer aan zelfonthulling toekomen.

In de volgende paragraaf kijken we hoe je kunt werken aan het verbeteren van zelfonthulling.

Niet één oplossing, maar wel ingrediënten

Realiseer je dat er niet een simpel recept is dat altijd werkt als er problemen zijn qua zelfonthulling. Er is wel een aantal basiselementen die je kunnen helpen om te werken aan verbetering van de situatie.

• "It takes two to tango": als je beiden overtuigd bent dat de onderlinge band qua zelfonthulling beter kan, helpt dat enorm. Wil je het bespreekbaar maken? Begin dan te verwoorden dat het jouw kijk op de situatie is en jouw gevoel. Dat je er niet op uit bent om de ander ergens van te beschuldigen en dat je wilt dat jullie er samen beter uit komen. Als je vertelt hebt wat jij ziet, voelt en graag zou willen (een mooi moment van zelfonthulling dus...) is het de tijd dat de ander de vraag krijgt hoe hij het ziet. Een vraag om zelfonthulling dus. Probeer beiden weg te blijven bij beoordeling/reactie van wat de ander zegt, maar luister vooral en stel onthullende vragen. Dus niet "Jij bent altijd zo stil als we over iets moeilijks praten, vind jij dat ook?", maar bijv. "Ik vind het fijn dat ik nu gewoon mag zeggen wat ik vind en ik vind het fijn om samen te praten. Hoe zit dat bij jou?" Als het lukt om er samen over in gesprek te komen ben je eigenlijk al met zelfonthulling bezig. Het is dan gemakkelijker om samen verder te praten over de blokkades die jullie al dan niet allebei ervaren.

• Onderscheid doelen en verlangens: wat is haalbaar in jullie relatie? Wat kun je redelijkerwijs verwachten van de ander? Als een echtgenoot bijv. door een ongeval een hersenbeschadiging opliep, kan het zijn dat er niet meer mogelijk is dan hoe het er nu aan toe gaat. Het kan je helpen om te denken in doelen en verlangens. Doelen zijn voor jezelf haalbaar en realiseerbaar, onafhankelijk van anderen. Voor verlangens daarentegen zijn anderen juist wél nodig. Als je ze verwart kun je kansen mislopen om zelf iets te verbeteren (bij doelen) én kun je teleurstelling oogsten omdat je teveel rekent op iets wat een verlangen was, maar waarbij je je niet gerealiseerd had dat er een ander voor nodig was.

• Er zijn meer relaties dan een huwelijk: dit vind ik een gevoelig punt wat niet bedoeld is om de unieke waarde van een huwelijk te miskennen. Wat ik wil zeggen is dat een mens voor de twee doelen waarvoor zelfonthulling als middel kan worden ingezet (als onderdeel van vorming van je zelfbeeld en van geven en nemen), meer relaties heeft om die doelen in te verwezenlijken dan alleen in het huwelijk. Als je je 100% focust op het huwelijk waar je problemen ervaart word je destructief gerechtigd (zie artikelen 2 en 5 van de serie over geven en nemen) en juist daardoor minder in staat om in het huwelijk te helpen problemen aan te pakken. Erkenning krijgen (werkelijk gezien worden) kan ook bij goede vrienden of familie. De vrouw die bij een goede vriendin kan vertellen over haar problemen in het huwelijk kan daar erkenning voor krijgen (mits de vriendin niet partij gaat kiezen). Die vriendin is daarnaast ook een mogelijke relatie om passend te geven en te ontvangen. Zo kan de vrouw toch tot zelfvalidatie komen, ondanks dat haar man daar (momenteel) niet een veilige plek voor is. De kern van dit punt is dus vooral: denk bij diep ervaren problemen welke hulpbronnen je tot je beschikking hebt. Hulpbronnen zijn betrouwbare mensen die van onschatbare waarde zijn voor jou. Jouw hulpbronnen kunnen je helpen om de pijn en boosheid over het gemis in je huwelijk een plek te geven in plaats van dat deze jou in de weg staan om nog constructief te blijven.

• Pas op dat zelfonthulling geen doel wordt: in dit artikel wil ik duidelijk maken hoe belangrijk zelfonthulling is. Het is echter geen doel maar een middel. Als je het te centraal stelt kan het juist nieuwe munitie worden in een discussie met je echtgenoot. De man die zegt: "Nu vertel ik eindelijk eens iets over mijzelf en is het weer niet goed", loopt kennelijk tegen een teleurstelling aan, maar in hoeverre was zijn geven (het tonen van een stukje van zichzelf) onvoorwaardelijk en afgestemd op wat de ander op dat moment kon ontvangen en geven?

• Zelfs zonder respons of met een negatieve reactie heeft zelfonthulling (enigszins) zin: natuurlijk wens je iedereen toe dat bij het vertellen van je diepste gevoelens er heel empathisch en erkennend wordt gereageerd. Maar zelfs het uiten van die gevoelens (het onder woorden brengen) heeft al zin. De vrouw die een man heeft die dichtslaat zodra zij iets persoonlijks vertelt kan als doel hebben om te zeggen "Ik weet dat jij het moeilijk vind als ik iets persoonlijks vertel, maar ik ben al blij als je gewoon luistert en je hoeft niets te zeggen. Ik bedoel het ook niet tegen je, maar ik wil het graag vertellen." Dan kan ze vertellen, waarbij haar verlangen wellicht is dat hij toch iets erkennends terug zegt, maar ze brengt nu wel haar gevoelens onder woorden en hij geeft ook aan haar door 'domweg' haar aan te horen.

• Vraag hulp: ze kwamen al even aan bod: de hulpbronnen. Die zijn er in allerlei soorten. Natuurlijke hulpbronnen zijn vrienden (liefst een stel die jullie beiden én je huwelijk wil steunen), familie (mits die niet partij kiest) en mensen die je vertrouwt uit groepen waar je bij hoort zoals een kerk. Daarnaast: hulp vragen, ook professionele hulp, is geen schande, maar juist een teken van kracht om de kwaliteit van je relatie te verbeteren.

• Maak onderscheid tussen jullie beiden en je huwelijk in een balansgesprek: een methode die kan helpen als de relatie zodanig verzuurd is dat je beiden weinig credits meer hebt om iets positiefs voor de ander te doen is om een balansgesprek te houden waarin je jullie huwelijk als een '3e' tekent buiten jullie zelf. Net als de plaatjes in dit artikel (over de relatie tussen Jort en zijn vader Bernard) teken je 3 cirkels: één voor jou, één voor je partner en één voor jullie huwelijk. Daarna teken je de 6 pijlen (voor het geven en ontvangen in de 3 relaties) en kijk je wat jullie aan elkaar geven, maar ook wat je geeft en krijgt uit het huwelijk. Het lijkt misschien wat raar om dat buiten jezelf te tekenen, maar dat huwelijk is echt iets wat jullie beiden dragen tussen jullie in. In dit plaatje is het schema getekend met een toelichting er in verwerkt.

In zo'n gesprek kan bijvoorbeeld blijken dat jullie beiden investeren in je huwelijk, ook al is de onderlinge band flinterdun. Alleen al door beiden met zoiets bezig te zijn geef je beiden aan het huwelijk (en indirect dus ook aan elkaar...)

• Als je Christen bent: richt je primaire relationele verlangens op God: dit artikel is niet geschreven voor een puur Christelijk publiek, maar ik wil het niet ongenoemd laten. Ik zie hoeveel waarde het heeft als mensen een zodanige band met God hebben dat dat ze juist ook in het huwelijk meer en nieuwe kracht kan geven om weer tot elkaar te komen. Bij sommige mensen werkt het dan zo dat ze hun ervaren tekorten in het huwelijk in de relatie met God 'kwijt kunnen' waarna ze weer in staat zijn te geven in hun (ingewikkelde) huwelijksrelatie.

En als je geen relatie (meer) hebt?

Deze vraag was gesteld door iemand die een huwelijksrelatie heeft. Maar misschien las jij dit vanuit een situatie waarin je niet (meer) zo'n relatie hebt. In dit artikel ging het over zelfonthulling in een huwelijksrelatie. Toch hoop ik dat je herkend hebt dat het groeien en gevalideerd worden niet alleen in een huwelijk kan, maar zeker ook met familie en vrienden. Iedereen heeft dat nodig, dus ook jij. En iedereen heeft ook iemand nodig om zich via zelfonthulling mee te kunnen verbinden. Dat kan in een huwelijksrelatie, maar zeker ook in vriendschappen en familierelaties.

Tot slot

Ik noemde het al: een dergelijke vraag kan te maken hebben met behoorlijk ernstige problemen in het huwelijk. Het schrijven (en lezen) van een artikel kan een stuk kennis (en hopelijk ook wat erkenning) overbrengen, maar kan nooit het hele probleem oplossen. Ik hoop dat het een aanmoediging is om er mee bezig te zijn op een constructieve manier.

Met wie kun jij een gesprek aangaan waarin zelfonthulling een normale plek heeft? En voor wie ben jij zo'n gespreksparter?

Geef dit artikel ook aan een ander! Of zou dat niet gepast zijn? Wat zou dat betekenen in de balans van geven en ontvangen tussen jou en die ander?...

Delen kan heel simpel met de icoontjes hieronder naar Facebook, Twitter, LinkedIN of als link die je bijv. kunt e-mailen.

Een paar mensen gaven aan: ik wil wel delen, maar ik weet niet hoe dat moet. Als je geen facebook of linkedIN hebt, maar wel een artikel wilt delen, klik dan op het 4e icoontje hieronder (een soort schakeltje van een ketting). Je krijgt dan een link die je in een e-mailbericht kunt 'plakken'. 

Wil je updates per e-mail ontvangen als er een nieuwe blog is? Schrijf je dan hieronder in. Let op: de e-mails komen bij sommige mensen in hun map voor ongewenste-mail. Als je de afzender als 'vertrouwd' accepteert gebeurt dat niet weer.