Ministers die de dood of ernstige ziekte wordt toegewenst, mensen die elkaar persoonlijk aanvallen met zeer beledigende teksten, flink oplopende emoties. Alle 4 B's (van Boos, Bang, Blij en Bedroefd) kwamen gisteren (de 1e dag van het Formule1 evenement in Zandvoort) voorbij.
Een mooie gelegenheid om het over destructief recht te hebben. Want volgens mij verklaart dat een groot deel van de korte lontjes die er momenteel lijken te zijn. Beter nog: behalve een verklaring, biedt de theorie ook nog praktische oplossingsrichtingen waarmee we verder komen dan een loopgravenoorlog via de (social) media.
Boosheid blijkt besmettelijk
Het Formule 1 evenement heeft nogal wat verschillende kettingreacties van boosheid zichtbaar gemaakt. Er waren mensen die zich boos maakten om de natuurschade die ontstaat en daarom een rechtszaak begonnen. Daar waren andere mensen weer zo boos over dat ze die eerste groep bedreigden en vonden dat het landverraders waren. En ja, zo'n reactie riep natuurlijk ook weer boosheid op, want zo ga je toch niet met de rechtstaat om?
Een andere ketting van boosheid: in de aanloop naar het evenement en zeker op de 1e dag was er veel boosheid over het feit dat dit evenement mocht doorgaan, terwijl de hele zomer lang grote of meerdaagse evenementen waren verboden.
Artiesten, organisatoren, bezoekers, ondernemers... allemaal waren ze boos dat er met twee maten wordt gemeten. Fanatieke Formule 1 fans maakten zich daar kwaad over: is er eindelijk weer eens een Formule 1 wedstrijd in Nederland, gaan zulke <....> het feestje bederven. Dat maakte anderen weer boos, want "die Formule 1 fanaten en festival-types denken alleen aan zichzelf en zien niet hoe druk het al meer dan een jaar is voor het personeel in ziekenhuizen."
Helaas zijn zulke domino-effecten van boosheid die nieuwe boosheid veroorzaakt niet beperkt tot dit ene weekend. Alhoewel het fenomeen niet nieuw is, valt het mij op dat het vaker zichtbaar wordt naar mate de coronatijd langer duurt. Of het nu gaat over coronamaatregelen, protest in Harskamp tegen de komst van een grote groep Afghanen, klimaatmaatregelen of over een paar weken weer de zwarte Piet discussies, regelmatig ontstaat een opeenstapeling van boosheid die nieuwe boosheid uitlokt.
Waarom hebben mensen 'het recht' om boos te doen?
Op deze blog is het vaker gegaan over destructief recht. Een wat vreemd klinkende term die, als je hem doorziet, overal om je heen én zelfs in jezelf te zien is.
Stel je even voor: je bent een dagje op bezoek in Antwerpen omdat je de hele zomervakantie thuis hebt gezeten. Terwijl je op een terrasje zit, wordt tot je schrik opeens je mobiel van je tafeltje gegrist door een jongeman die razendsnel verdwenen is. Gelukkig heeft je vrouw ook een mobiel en kun je je toestel laten blokkeren. Je probeert er uit alle macht samen nog een gezellig middag van te maken, maar de sfeer is toch wat bedrukt na deze beroving. De sfeer wordt er zeker niet beter op als je na bezoek aan het plaatselijke politiebureau om aangifte te doen een bon achter de voorruit aantreft omdat je geen parkeergeld betaald hebt. Maar daar houdt het niet op. Op de terugweg wordt je bij de grens aangehouden. Eerst denk je nog dat het een alcoholcontrole is (gelukkig.. niets gedronken), maar dan blijkt het een coronavaccinatie-controle te zijn. Automatisch gaat je hand al naar je broekzak om je telefoon te pakken met de app waarop je coronavaccinatiebewijs staat. "Ai......"
De dienstdoende marechaussee hoort je verhaal ogenschijnlijk onaangedaan aan en legt je daarna uit dat iedereen de plicht heeft zelf te zorgen voor een test- of vaccinatiebewijs. Je reageert cynisch naar hem dat hij een dienstklopper is omdat jij een boete krijgt voor iets wat overmacht is. Hij waarschuwt je dat je moet inbinden en dat hij zich niet laat beledigen. Verder vraagt hij begrip voor het feit dat hij niet het recht heeft om een boete in te trekken en legt hij uit dat je een brief kunt schrijven om in beroep te gaan.
Als je dit zou meemaken heb je een echte pechdag. Maar het gaat me om het gevoel dat je (wellicht ook als lezer) hebt als je dit zo overkomt. Wat vind je ervan dat de marechaussee toch een boete uitschrijft? Wat vind je er van dat de hoofdpersoon hem een dienstklopper noemt? En hoe zou jij reageren als je een aantal weken na het schrijven van een bezwaarbrief een standaardbriefje krijgt die verwijst naar de wetstekst en je bezwaar verwerpt?
Het lijkt misschien wat overdreven, maar het gaat om het 'recht' dat iemand lijkt te hebben om boos te zijn en het 'recht' dat lijkt opgebouwd te worden om coulance van de ander te ontvangen. Over dat laatste: na zijn hele avontuur in Antwerpen meent de hoofdpersoon er eigenlijk recht op te hebben dat de marechaussee iets doet wat hem niet is toegestaan: geen boete uitschrijven.
Dat 'recht' dat mensen opbouwen als hen onrecht overkomt of wordt aangedaan heet 'destructief recht'. Je zou 'destructief recht' kunnen zien als een soort negatieve energie. Die negatieve energie kun je opbouwen in verschillende situaties, zoals:
Er overkomt je onrecht (bijv. een overstroming);
Iemand doet je onrecht aan (bijv. het stelen van je mobiel);
Je inzet wordt niet gezien (je werkt al maanden meer uren dan in je contract staan, maar je manager spreekt je aan omdat je 10 minuten te laat bent);
Je krijgt niet datgene waarvan je vindt dat je er recht op hebt (je evenement wordt op het laatst verboden en je krijgt geen schadevergoeding voor alle kosten die je al maakte)
Als dat tankje met negatieve energie gevuld is, kun je er energie uit halen om negatief gedrag te tonen. Je meent als het ware het recht te hebben om destructief (beschadigend) te zijn. Dat recht heet destructief recht.
'Destructief recht' en 'Destructief onrecht' kunnen verwarrende termen zijn. In het volgende plaatje wordt het schematisch uitgelegd.
Destructief recht is dus iets wat je hebt. En destructief onrecht is iets wat je doet.
Let er dus op dat stap 3 voor iemand anders weer nieuw onrecht betekent. Daar gaat de volgende paragraaf over.
Hoe boosheid nieuw onrecht veroorzaakt
De ellende met het uiten van destructief recht is dat er nieuw onrecht ontstaat. Erger nog: het 'recht' dat we voelen te hebben dringt zich bijna als vanzelf naar buiten in nieuw onrecht. De hoofdpersoon uit het verhaaltje over de reis naar Antwerpen, voelt zich gerechtigd om behoorlijk boos te doen als hij belt met het kantoor van de marechaussee. Voor die medewerkster is die hele scheldkanonnade die ze over zich heen krijgt nieuw onrecht dat haar tankje met negatieve energie weer vult. Ook zij raakt destructief gerechtigd.
Dat domino-effect van onrecht (je zou het haast corona-effect kunnen noemen, want het is net zo akelig besmettelijk) dat nieuw onrecht veroorzaakt zie je in al die voorbeelden die in het begin van dit artikel werd genoemd. De formule 1 fan die vreest dat zijn evenement wordt afgepakt, terwijl hij er al jaren naar uitkijkt, voelt zich gerechtigd om flink uit te halen naar de 'milieugekkies' die een rechtszaak hebben aangespannen. Omgekeerd is die 'milieugekkie' een vrouw die al tientallen jaren zich inzet voor herstel van de natuur in de kwetsbare duinomgeving van Zandvoort. Beiden raken destructief gerechtigd door elkaars handelen.
Het wordt helemaal ingewikkeld als het 'tankje' met negatieve energie al gevuld is op het moment dat er iets negatiefs in je leven gebeurt. En dát is wat er volgens mij breed in de samenleving aan de hand is. De één heeft teleurstelling op teleurstelling moeten verwerken door uitstel van feestjes, vakanties etc. De ander heeft in ruim een jaar tijd zijn hele bedrijfsreserves zien verdwijnen doordat zijn winkel lang dicht moest. Weer een ander werkt al meer dan een jaar in het ziekenhuis onder telkens weer nieuwe lastige omstandigheden.
Al dat opgebouwde destructief recht maakt dat er gemakkelijker nieuw onrecht ontstaat door scheldpartijen, mismoetingen etc. En dat maakt dus weer meer mensen destructief gerechtigd (in corona-termen: het r-getal stijgt...).
Nog een laatste aspect van destructief recht: als mensen destructief gerechtigd zijn (het tankje met negatieve energie is gevuld) is de neiging dat te uiten omdat het kortdurend prettig lijkt te voelen. Je kunt even stoom afblazen of je gram halen. De ellende is echter dat het je wellicht kortdurende de spanning weghaalt en prettig lijkt te voelen, maar dat het niet structureel mensen afhelpt van hun destructief recht.
Oké... somber verhaal eigenlijk wel. Maar hoe komen we er uit?
Vaak kun je er niets aan doen dat je destructief gerechtigd raakt. De hoofdpersoon uit het verhaal hierboven kan er bijna niets aan doen dat zijn telefoon gestolen is. De eigenaar van het de winkel die zijn reserves ziet weglopen kan niets doen aan het ontstaan van die situatie. Het helpt ook niet om mensen daar zelf de schuld van te geven. Als je tegen de winkeleigenaar zegt: "Tja, wellicht was het toch geen goed idee om die dure verbouwing 2 jaar geleden te doen", is de kans klein dat hij zich gezien voelt. Sterker nog: waarschijnlijk vergroot dat zijn destructief recht.
Drie begrippen bieden een uitweg die wél helpt om de hoeveelheid negatieve energie af te laten nemen.
Erkenning: ten diepste heeft ieder mens er behoefte aan om gezien te worden - verbonden te zijn met anderen. Erkenning is dé manier om in verbinding te zijn en te blijven. Bij erkenning laat je de ander merken dat je hem/haar écht ziet en wilt zien. Erkenning maakt het mogelijk dat iemand zijn destructief recht kwijt raakt, zonder dat het wordt omgezet in nieuw destructief handelen. Een voorbeeld maakt dat duidelijk. Stel dat de marechaussee in het verhaal hierboven zegt: "Man, wat een rotverhaal zeg! Dus eerst werd je mobiel gestolen en je kreeg ook nog een parkeerboete? Ik kan me voorstellen dat je enorm baalt dat ik je nu aanhoud voor een overtreding waar je niets aan kunt doen. Ik vind het enorm balen voor je maar ik kan er niets aan veranderen want ik heb helaas ook met regels te maken die ik niet mag overtreden, maar ik schrijf je verhaal wel als toelichting bij het proces-verbaal en ik raad je aan in bezwaar te gaan én een kopie van de aangifte die je in Antwerpen deed bij te voegen."
Aan de feiten verandert het niets, maar de kans dat het gesprek hiermee positiever afloopt is groot. Een voorbeeld dat erkenning zelfs in zulke situatie kan helpen kwam ik jaren geleden. Elton Simmons is een motoragent in de VS. Hij heeft ondanks het feit dat hij 25000 personen aanhield voor overtredingen nog nooit een klacht over zijn gedrag gehad. Hier vind je een filmpje over hem (in het Engels).
Als mensen worden gezien in het onrecht dat hen is aangedaan, kan dat helpen om het destructief recht af te laten nemen. Niet alleen helpt dat om nieuw onrecht te voorkomen, maar erkenning zorgt ook nog eens voor positieve bevestiging van de relatie tussen gever en ontvanger van die erkenning. Als iemand gezien wordt in zijn pijn en moeite, schept dat een waardevolle band omdat die persoon zich gezien voelt en degene die erkenning geeft voelt zich waardevol. Kortom: allemaal positieve energie (credits) in de relatie in plaats van negatieve energie. Hieronder bij 'dialoog' ga ik daar nog kort verder op in.
Zelfonthulling: zelfonthulling is het onthullen van ons 'zelf' naar de ander. In gewone taal: je laat je zien, je vertelt over wat je pijn doet en wat je bezighoudt. Door zelfonthulling wordt het voor je omgeving gemakkelijker om je erkenning te gaan geven. Toegepast op het verhaal dat al veelvuldig langskwam: als de hoofdpersoon niets zegt tegen de marechaussee wat hem overkomen is, maar hem wel boos benadert, is de kans veel kleiner dat hij erkenning gaat krijgen van de marechaussee. Zelfonthulling én erkenning passen samen uitstekend in de dialoog: het 3e onderwerp.
Dialoog: in dialoog zien mensen elkaar écht. Ze kijken elkaar letterlijk in de ogen. Dialoog is niet vanuit een loopgraaf teksten op elkaar afvuren en je eigen waarheid over de ander construeren, maar dialoog gaat over het werkelijk ontmoeten van de ander. Ken je dat verschijnsel: dat je op afstand soms best stevige meningen kunt hebben over bijv. vluchtelingen, maar dat je verzacht als je iemand echt leert kennen? In dialoog kunnen de milieubeschermer en de formule1 fan elkaar beter leren kennen. Dat wil niet zeggen dat ze altijd tot eenzelfde conclusie zullen komen, maar wederzijds begrip voor verschillen kan groeien als de mens achter de mening is ontmoet en gezien.
Samengevat: zoek de dialoog
Dit verhaal begon met een wat somber stemmende beschrijving hoe in de huidige maatschappij boosheid vaak nieuwe boosheid lijkt uit te lokken.
Het kan helpen om te beseffen dat momenteel veel mensen in onze wereld destructief gerechtigd zijn. Allerlei teleurstellingen, tekorten, niet gezien geven maken dat er veel destructief recht is wat helaas regelmatig tot destructief onrecht leidt. Misschien geldt dit ook wel voor jou zelf...
Probeer de mens achter de boosheid te ontmoeten. Dat lukt echt niet goed in 280 letters op Twitter. Het lukt vaak wel in dialoog als twee mensen elkaar écht in de ogen durven te kijken en zichzelf durven te laten zien.
Ik hoop dat er de komende tijd in Nederland veel zicht zal zijn op destructief recht - op tekorten die mensen voelen - op ongezien geven dat door veel mensen is gedaan. En ik hoop dat er meer dialogen mogen ontstaan die helend kunnen zijn en mensen hun waarde voor elkaar meer laten beleven!
Hoe zit dat bij jou? Is jouw tankje met destructief recht (negatieve energie) een stukje gevuld? Merk je dat in hoe je reageert op anderen? Wie ziet jou en hoe kun je je laten zien aan anderen? En wie zie jij écht?
Plus nog een keer over delen... Delen blijkt dé manier te zijn waarop meer lezers deze artikelen vinden. Deel je mee?
Delen kan heel simpel met de icoontjes hieronder naar Facebook, Twitter, LinkedIN of als link die je bijv. kunt e-mailen.
Wil je updates per e-mail ontvangen als er een nieuwe blog is? Schrijf je dan hieronder in. Let op: de e-mails komen bij sommige mensen in hun map voor ongewenste-mail. Als je de afzender als 'vertrouwd' accepteert gebeurt dat niet weer.